Verslag groep 10 Zuid-Afrika

Groep 10

Zolani, Zuid­‐Afrika

Trainingsdagen: 9,12,13,14,15 juli 2010

Door Francesco Melita en Harriët Ordelman

Contacten vooraf

De opdrachtgever voor de training was Fani, pastor in Zolani, een township bij de provinciestad Ashton. Ashton ligt 200 km ten noordoosten van Kaapstad, Zuid Afrika. Fani, die in zijn jongere jaren bij het nationale rugbyteam (The Springbocks) werkte, vervult nu, naast de rol van pastor, ook de rol van opbouwwerker in zijn gemeenschap.

Omdat we het aanbod aan alle kanten goed wilden laten aansluiten bij de plaatselijke organisaties heeft Fani meegelopen met de training die Erik en Lia in het voorjaar in Durban gaven. Hij kon zo een goed beeld krijgen van de training en voor welke mensen en organisaties deze geschikt is. Ook Han Gunst, een Nederlandse vrouw die dicht bij Zolani woont en daar zeer betrokken is, werd ingeschakeld om te ondersteunen bij communicatie en afstemming van plaatselijke (on)mogelijkheden en Nederlandse trainingsvoorwaarden.

Fani regelde het contact met de 14 organisaties/kleine NGO’s die aan de training zouden deelnemen. Eerste stelde hij een lijst van 25 deelnemers op. Nadat hij zelf de training had ondergaan in Durban besefte hij dat de deelnemers Engels moesten beheersen en stelde hij de lijst bij. Mondjesmaat kwamen de intakeformulieren binnen. Uiteindelijk kregen we via Han tot onze verbazing 14 intakeformulieren binnen! De inhoud was niet altijd even duidelijk, soms een herhaling van hetzelfde doel op alle vragen (“I want to become better”), soms alleen een naam en dan weer eentje die helder en duidelijk was. We besloten dat het hoogst haalbare gehaald was en dat we ter plekke om verduidelijking zouden vragen.

De overgang

We kwamen 7 juli in Kaapstad aan. Die avond werd door grote groepen zwarte en witte toeschouwers uit allerlei landen de wedstrijd Duitsland-­Spanje op grote schermen in de stad gevolgd. Wij liepen daar, nog wat verdwaasd door de vliegreis, doorheen en klommen op het bordes waar vanaf Mandela zijn eerste toespraak gaf nadat hij uit Robbeneiland was vrijgelaten. De dag erna reisden we met onze huurauto naar de plaats van bestemming en weer een dag later begon de training. Op vrijdag. Handig leek ons. Dan konden we kennismaken, wat eerste trainingsonderdelen doen en dan hadden we het weekend tijd om het programma wat aan te passen aan de deelnemers.

De groep

Dat laatste bleek heel handig. Maar vrijdag…. ? “Hoe hebben jullie dat nou kunnen doen?” was het commentaar van een van de deelneemsters. “Dan moet je boodschappen doen en het huis aan kant maken want in het weekend zijn er begrafenissen”. Oeps! We stopten eerder. Dit was het eerste teken dat we, ondanks de energie ie we vooraf in de afstemming stopten, ter plekke toch te maken zouden krijgen met verrassingen ten gevolgde van culturele verschillen. Zo kon het bijvoorbeeld ook gebeuren dat er na de eerste dag twee deelnemers om, voor ons onduidelijke redenen, niet meer terug kwamen. Terwijl ze na de eerste dag ijverig met ons besproken hadden wat ze als voorbereiding voor de tweede dag zouden doen.

Ondertussen was Fani gedreven langs wat huizen gegaan om nog wat potentiële deelnemers te overtuigen van het nut om alsnog deel te nemen aan de training. Zo kwamen er in de loop van de tweede en derde dag regelmatig nieuwe mensen binnendruppelen. Stuk voor stuk wel zeer gemotiveerd. Aan ons de uitdaging om van dit steeds wisselende gezelschap een vertrouwde groep te maken. Dag 4 en 5 was de groep stabiel en konden we vruchten gaan plukken van ingeoefende werkvormen en doorbouwen op eerdere opdrachten en ervaringen.

De deelnemers

De mensen waren heel divers in opleidingsniveau en ervaring met leiding geven maar allemaal super gemotiveerd voor de projecten waar ze in werkten of de kerken waarin ze actief waren en om uit de training te halen wat er voor hen in zat.

Sommigen hadden nog geen grade 12 (middelbare school), anderen hadden een beroepsopleiding. Om een paar verschillen in ervaring met leidinggeven te noemen: Regina en Albertina, twee vrouwen van 82 waren doorgewinterde leidinggevenden in een bejaardenhuis. Try-­‐more, een jongen die in een timmerwerkplaats werkt, werd door Fani steeds meer uitgenodigd om leiding te gaan geven. Maureen werkte, bij gebrek aan ander werk, in de nachtploeg van de conservenfabriek. Ze zat dan ‘s morgens om 9 uur weer als een van de eersten klaar om te beginnen. Zij had als doel om een tehuis voor terminaal zieken op te zetten en daar leiding te geven. Johanna gaf les en had coördinerende taken in een alfabetiseringsprogramma. Grace had een naaiatelier. Wanneer zij een grote opdracht had, gaf ze leiding aan 13 naaisters. De rest van de deelnemers had geen leidinggevende functie. In eerste instantie was dat een teleurstelling omdat we ons juist voorbereid hadden op het geven van een training aan een groep leiders van NGO’s.

Daarbij kwam nog de diversiteit in moedertaal. Mensen kwamen oorspronkelijk uit heel verschillende streken, zoals Westkaap, Oostkaap, Lesotho en Zimbabwe. Ze spraken in principe allemaal Engels, maar niet iedereen voelde zich daar even zeker in.

De inhoud

Ons improvisatie vermogen werd op de proef gesteld! Hoe de inhoud aan te laten sluiten bij zo’n diverse groep, en hoe de inhoud op te bouwen in een groep die zo wisselend van samenstelling is? De eerste dagen voelde als kopje ondergaan in een stormachtige zee, meebewegen met de golf die zich aandient, het overzicht kwijt doordat de stroming je steeds vanuit onverwachte hoek weer in een andere richting stuwt, rust bewaren en je blij laten verrassen door elke vis waar je plotseling oog in oog mee staat. Dan ’s avonds op het strand bijkomen en je realiseren dat je eigenlijk het hele programma van die dag in essentie gedaan hebt!

Een mooi moment, voor ons én voor de deelnemers, was toen we leidinggeven gingen benaderen als iets wat iedereen doet: de een geeft leiding aan een team, de ander neemt soms de leiding in de samenwerking met een collega en een derde geeft leiding aan zijn kinderen. In alle situaties heb je te maken met instructie en kun je ook coachend leiding geven toepassen. Dit kader maakte dat iedereen zich bij het onderwerp betrokken voelde, inbreng had en van elkaar kon leren.

Omgaan met conflicten was een gewild onderwerp, gaf veel eyeopeners. Ook speaking in public werd met beide handen aangegrepen om de eigen effectiviteit te vergroten. Verrassend was het moment dat de nogal stille Try-­more spontaan een presentatie ging houden over zijn ervaring met coaching. Ook Johanna verraste iedereen door, na een avond oefenen voor de spiegel met feedback van haar zus, als een krachtige spreekster voor de groep te verschijnen. Voor Grace schiep de training veel helderheid over hoe ze haar doel van een eigen naaiatelier kon bereiken. Ze vond dat ze voor het eerst een training had meegemaakt waarin echt naar haar geluisterd werd en serieus met haar werd meegedacht. Maureen ging werk maken van haar droom om in haar geboortestad een centrum voor terminale patiënten op te zetten en Doreen ging achter haar droom aan om maatschappelijk werkster te worden. Witness zou het koor van de kerk nieuw leven inblazen en Faith ging haar netwerk meer gebruiken: jongeren stimuleren om actief te worden in de kerk en deskundigen meer inschakelen om professioneler te kunnen werken.

Opvallend was dat mensen, veel vaker dan we in Nederland zien, plotseling ‘een knop omgezet’ lijken te hebben en een nieuwe vaardigheid moeiteloos toepassen als ze het eenmaal ervaren hebben. We begonnen de dag steeds met samen zingen en bidden. We hadden tijdens een kerkdienst die we hadden bijgewoond gemerkt hoe vertrouwd mensen zijn met gebed en zang om emoties te verwerken, persoonlijke kracht te versterken en gezamenlijkheid te ervaren. Er was elke morgen wel één van de deelnemers die daar de leiding in wilde nemen en het ging moeiteloos over in het uitspreken van ieders persoonlijke wensen voor de dag. Omdat het echt stervenskoud was, koppelden we er ook vaak nog wat beweging aan vast.

Storytelling

Het vertellen van verhalen/anekdoten bleek een goed middel om aan te sluiten bij hun wijze van leren. We merkten dat als we iets opschreven op het bord, iedereen alleen nog maar bezig was om te schrijven en niet meer luisterde naar onze uitleg. Als je ze daarentegen vroeg naar een verhaal over een persoonlijke ervaring, bijvoorbeeld hoe vrouwen werden uitgehuwelijkt in het land van Ponsho, die uit Lesotho kwam, werd er enthousiast meegedaan en gelachen.

We hebben tijdens de training anekdotes gebruikt zoals het verhaal van Edison die het 1000 keer mislukken van een experiment juist als een succes zag in het uit kunnen sluiten van een mogelijke oplossingsrichting. Korte teksten, zoals ‘Power of commitment’ van Goethe die we van Erik mee hadden gekregen, kwamen ook binnen. En tenslotte de training afgesloten met een geïmproviseerd verhaal. Aan de hand van de woorden die bij de deelnemers opkwamen als ze aan de training terug dachten en de doelen die ze zich hadden gesteld (‘lion’ en ‘future’) hebben we een verhaal verteld waarin de hoofdrolspeler uiteindelijk alle deelnemers ontmoet in een situatie waarin ze hun doel verwezenlijkt hebben en het werk doen dat echt bij hun past.

Vervolg

Aan het eind van de training lag er het voornemen om eens per maand bij elkaar te komen als een empowerment­‐groep en een concrete afspraak voor de eerste bijeenkomst. Zo willen ze elkaar ondersteunen in hun werk, de inhoud van de training levend houden en doorgeven aan anderen in de gemeenschap.

Conclusie

We dachten dat de nadruk zou komen te liggen op leidinggeven, maar dat liep anders. We hebben vooral een uitstekende community empowerment training gegeven, voor een aantal gezichtsbepalende mensen uit deze township. Deze training bleek een verdieping van ons vak qua inhoud maar vooral qua contact maken met mensen en jezelf overgeven aan wat er in het moment nodig is. Dit verslag sluiten we af met de eerste zin uit het in de training meest gezongen lied: “Mambelela, never give up !”