Verslag groep 11 Zambia

Groep 11

Mpulungu, Zambia

Trainingsdata 29 november ­‐ 3 december 2010

Door Petra Sijnesael

Dit keer was de eer aan mij om naar Zambia af te reizen om de elfde groep deelnemers de training communicatie en leidinggeven te geven. Om de week kort samen te vatten: het was een hele bijzondere ervaring om training te mogen geven in Zambia.

Na een vlucht van Amsterdam naar Lusaka uiteindelijk mijn contactpersoon, Chabu Patrick, gevonden op het vliegveld en met hem naar het huis van zijn broer geweest voor lunch. Ik kreeg hier meteen de local dish te eten (en zou dat nog vele dagen krijgen), nshima. Nshima is een maispap dat met de hand wordt gegeten samen met soep (soort van saus), groente en vis of kip. De Zambianen krijgen bij geboorte allemaal een tweede naam, zo staat Chabu voor ‘haven’, wat er toepasselijk is omdat Patrick een lokaal aanspreekpunt is voor het regelen van subsidies in zijn woonplaats.

Mpulungu

In de middag zijn we met de bus naar Mpulungu vertrokken, maar liefst 17 uur in de bus vanaf Lusaka, de hoofdstad van Zambia. Mpulungu is een dorp/ stad in het noorden van Zambia aan het Tanganyika meer (hier liggen ook Tanzania, Congo en Burundi).Omdat deze stad aan het meer ligt is de belangrijkste bron van inkomsten de visserij. Toeristen komen er nauwelijks en dat resulteerde erin dat ik de lokale bezienswaardigheid van het stadje was. Kinderen die ‘How are you’ roepen en volwassenen die je begroeten met een “Mulishani” (hallo, hoe gaat het?) en het geweldig vonden dat ik antwoord kon geven in hun taal. En iedereen groet je op de lokale manier, dus door het geven van een hand, je hand te draaien en weer een hand te geven.

In Mpulungu is het erg warm, zo’n 40 graden overdag. Elke twee dagen wordt de stroom hier voor twee uur afgesloten om op deze wijze stroom te kunnen besparen. Dit gebeurt vroeg in de avond. Helaas had ik de pech een defect mee te maken in de stroomvoorziening wat resulteerde in meer dan 60 uur geen stroom en dus ook geen stromend water omdat de watertanks niet meer vol kunnen lopen. Gelukkig was er een meer in de buurt en zorgden de medewerkers van het guesthouse dat er een emmer met water uit het meer in je douche stond om je te wassen. Verder is het verstandig om na drie dagen geen stoom geen kip te eten die uit de koelkast komt. Dit resulteerde in drie zieke deelnemers die wel van de kip hadden gegeten.

Cultuur

Zambia heeft ongeveer 12 miljoen inwoners en er worden, naast Engels, maar liefst 70 verschillende talen gesproken. Het is dus niet verwonderlijk dat sommige Zambianen elkaar niet kunnen verstaan.

Er is zeker een groot verschil tussen onze westerse cultuur en de cultuur van Zambia. Ik kreeg regelmatig de vraag of ik getrouwd was en waarom niet en hoeveel geld mijn ouders zouden krijgen van mijn toekomstige man als ik zou trouwen. Het is voor hen onbegrijpelijk dat wij in Nederland als vrouw zelf kiezen of en met wie we willen trouwen. Ook samenleven zonder getrouwd te zijn is ongewoon. De gemiddelde levensverwachting in Zambia is erg laag (rond de 40 jaar) en één op de vijf Zambianen lijdt aan HIV. Voor de Zambianen is korte-­termijn denken dan ook zeer belangrijk, je weet immers niet hoe lang je nog leeft. Daarnaast is corruptie hier heel gewoon. Tijdens een ritje in een ‘taxi’ (auto van een vriend van een deelnemer waar we tegen betaling mee mee mochten) werden we aangehouden door de politie. Na een grondige inspectie van een sticker op de voorruit van de auto, bleek er iets niet in orde te zijn (mij geheel onduidelijk of er iets niet  in orde was aan het voertuig of er iets was met de sticker). Na een korte onderhandeling van de chauffeur met de agent, mochten we verder rijden. Op mijn vraag wat er aan de hand was en of het nu was opgelost antwoordde de chauffeur dat de agent ‘talk time’ (beltegoed) voor zijn telefoon wilde (5000 kwatcha, ongeveer €0,80).

Het is voor vrouwen in Zambia niet gebruikelijk dat er met hen zaken wordt gedaan als er een man in de buurt is. Op het moment dat ik bij de bank was om geld te wisselen, werd het gewisselde geld en zelfs mijn paspoort aan Patrick, mijn contactpersoon, gegeven en niet aan mij. Toen ik vroeg of ze het aan mij wilde overhandigen omdat het immers mijn paspoort was, werd er vriendelijk naar me gelachen en vervolgens werd ook het geld aan Patrick gegeven.

Training

Tijdens de voorbereidingen in Nederland was mij verteld dat er 15 deelnemers aan de training zouden zijn. Eenmaal in Mpulungu bleek dat er nog een aantal personen op de wachtlijst stonden. Uiteindelijk zijn er van de 15 oorspronkelijke deelnemers 12 gekomen naar de plek waar de training was, de overige drie zijn uitgevallen. Dit betekende dat de twee personen van de wachtlijst geluk hadden en alsnog deel konden nemen. Met 14 enthousiaste deelnemers in alle leeftijdscategorieën (variërend van 19 tot 47) zijn we gestart met de vijfdaagse training. Een zeer bijzondere ervaring! De instelling van deze mensen is heel anders en dat merk je goed in de oefeningen. Ik was even vergeten dat corruptie hier de normaalste zaak van de wereld is en dat kwam terug in één van de oefeningen. Maar liefst negen deelnemers probeerden me geld te bieden om hun belang voor elkaar te krijgen. In een andere oefening kwam terug dat men als eerste voor het eigen belang kiest en daarna pas voor het groepsbelang. Ook vinden ze het erg plezierig succes te boeken. Zodra het plot van een oefening duidelijk was, wilden ze dezelfde oefening nogmaals doen maar dan met de succesfactor erin!

Ook zijn een aantal dingen echt moeilijk voor ze (niet iedereen heeft een opleiding gevolgd of afgerond). Dus hier en daar was het nodig om het niveau wat aan te passen. Op de eerste dag gaven de deelnemers aan dat ze de dagen erna liefst om acht uur wilden starten, Zambian time. Dit houdt in dat ze tussen acht en negen binnenkomen. Omdat het grootste deel van de bevolking Christelijk is, startten we de dag met een gebed dat door één van de deelnemers werd gedaan. Na het gebed hadden we nog wat tijd voor korte taallessen (Pemba voor mij, of Nederlands voor hen) of voor het stellen van vragen over elkaars cultuur. Dit was voor mij zeer bijzonder omdat ik op deze manier veel over hun cultuur en de verschillen met de onze westerse cultuur te weten ben gekomen. Door ze ‘out of the box’ te leren denken zijn ze tot verschillende oplossingen gekomen. Zo kunnen ze elkaar bijvoorbeeld helpen met het opzetten van een NGO in dezelfde sector, maar verschillende gebieden. Ook de ‘appreciative inquiry’ (waar sta je nu met je organisatie, wat is je droom, hoe kom je daar) is iets hen erg heeft geholpen hun doelen voor ogen te krijgen en kleine stapjes te nemen om daar te komen.

Uit een evaluatieformulier: ‘I want to give thanks to the Libre Foundation and Petra, who has trained us in leadership skills. The knowledge that you have imparted us, it will go the long way.’

De deelnemers

De meeste deelnemers aan de training kwamen uit Mpulungu of Mbala (het aangrenzende stadje op twee uur reisafstand). Drie deelnemers kwamen uit Chinsali (ongeveer 8 uur met de bus) en zij bleven dan ook overnachten. De andere deelnemers kwamen uit Mpulungu of aangrenzende plaatsjes en konden gewoon naar huis.

Wat voor mij een lastige situatie was, was dat de drie deelnemers die bleven overnachten geen geld hadden voor avondeten. De lunch werd door Libre verzorgd, maar Libre kan niet faciliteren in avondeten. Ik vroeg Patrick de eerste avond waar de drie dames waren en kreeg het antwoord dat zij geen geld hadden voor eten (…). Hierop hebben wij ze uitgenodigd onze maaltijd te delen. De dagen erna hebben de drie dames in de middag twee lunches gedeeld (en de helft van de mijne gekregen) en in de avond deelden we dan opnieuw hun lunch en het avondeten.

Niet alle deelnemers hadden leidinggevende ervaring. Hierdoor was het verschil tussen het niveau van de deelnemers groot. De meeste deelnemers waren voornemens een NGO te starten. Hun  dromen liepen uiteen tot het runnen van een ziekenhuis, het hebben van een eigen visserij met boten, kippenhandel, en scholen in het buitengebied. Eén dame was voorgedragen voor deze training door haar leidinggevende die deze training zelf vorig jaar had gevolgd. Deze dame had bijzonder veel ervaring in leidinggeven en was één van de meest fanatieke deelnemers. Het mooie vond ik dat ze aan het einde van de training, op de laatste dag, een samenvatting gaf over wat voor haar belangrijk was in deze training. Ze vergeleek communicatie met twee groepen werkers die vanuit twee steden een spoorweg aanleggen. Zonder leidinggevende en communicatie zouden ze elkaar niet ontmoeten om deze spoorlijn te verbinden. En zo zag zij ook dat haar organisatie veranderd kon worden, door beter met elkaar te communiceren. Voor haar persoonlijk waren vooral de coachingsvaardigheden van belang voor het leidinggeven aan haar medewerkers.

Op dag 3 kregen we bezoek van Pacra. Pacra is de organisatie in Zambia waar je je moet registreren als je een bedrijf wilt starten (een soort van Kamer van Koophandel). Deze personen kwamen vanuit Lusaka en hadden gehoord dat er een Mzungu (een blanke) training kwam geven en wilde mij en de deelnemers graag ontmoeten en van de gelegenheid gebruik maken een en ander uit te leggen over de registratie. Zoals de man van Pacra zei: ‘there is no corruption, only negotiation’, maar het is natuurlijk maar net hoe je het noemt.

De laatste dag hebben we nog bezoek gekregen van de vice minister van Science and Technology, ook hij had van de training gehoord en wilde graag een kijkje  komen nemen. Erg bijzonder voor de deelnemers en voor mij om deze gast op bezoek te krijgen!

Elke dag werd trouw het huiswerk gemaakt, zo heb ik de deelnemers gevraagd met één van hun vrienden of familieleden een onderdeel van de communicatie te oefenen. Eén van de deelnemers, James, heeft een hele avond besteedt samen met zijn chairman om over coachen te praten. De volgende dag vertelde hij vol trots wat de verschillen tussen instrueren en coachen zijn, bij coachen stel je vragen en laat je de ander denken en bij instrueren vertel jij wat er gedaan moet worden. De laatste huiswerkopdracht (een mail sturen naar mij wat ze de maand na de training met het geleerde hebben gedaan en hoe dat dat liep) wordt per post gedaan omdat in Mpulungu nog geen internet is.

Het uitreiken van de certificaten was een hoogtepunt voor de deelnemers en ook het nemen van foto’s was voor hen zeer ongewoon. De meeste van hen hadden nog nooit een camera gezien of vast gehad. Dit resulteerde dan ook in een foto per deelnemer, talloze groepsfoto’s en nog foto’s van deelnemers met mij. Een unieke ervaring kan ik zeggen!