Verslag groep 111 en 112 Oeganda

Busia en Tororo, Oeganda

Trainingsdata: 10-14, 19-21 en 24-25 April 2017 door Eduard Povel

Follow-up 78.1, 79.1 (gecombineerd) en 100.1 (afgelast): 17-18 2017

Nauwkeurig geselecteerd deelnemersveld

Over ‘vlag en land’ Oeganda heb ik geschreven in verslag 43 van maart 2014. Oeganda als ‘de parel van Afrika’ heb ik beschreven in verslag 60/61 van november 2014. Voor belangstellenden dus daar na te lezen. De groep 111 is voor mij de elfde groep die ik in Oeganda een training zal geven (afgezien van de evenzovele tweedaagse terugkom-groepen). Het prachtige land komt mij prettig bekend voor. Ook de Local Project Coördinator (LPC) Juma Francis is goed bekend, want hij organiseert nu al de zevende training voor Libre. En dat doet hij heel gedegen. De groep in Busia telt 16 deelnemers, waaronder zes vrouwelijke, die op één na allen de eindstreep halen. De zorgvuldig geselecteerde deelnemers hebben een leidende functie in een community organization (CO) die voornamelijk werken voor kinderen (wezen), vrouwen en op het gebied van gezondheid. De mooiste naam van een deelnemende CO is misschien wel Radiant Love Care. Wat persoonsnaam betreft komt nu driemaal de bij ons niet voorkomende naam Wycliffe voor; let wel, als voornaam. Ook een van de deelneemsters heeft een opmerkelijke voornaam, namelijk Maria Goretti. Godvruchtigheid komt bij twee deelnemers wel heel letterlijk tot uiting in hun voornaam Deogratius.

De deelnemersgroep in Tororo (nr. 112) is voortreffelijk georganiseerd, nu door LPC Eric Omondi, die al eerder deelnemer was in een van mijn trainingsgroepen. Het komt goed van pas dat in nauw overleg met Inge, de buitenlandcoördinator van Libre, is besloten een reserve lijst van vier deelnemers aan te leggen. Doordat er een aantal afvallers zijn, kunnen nu alle vier de ‘reservisten’ aan de bak om het deelnemersaantal tot 15 te completeren. Eric had voorafgaand aan de training met de meeste deelnemers een bijeenkomst belegd waarin hun informatie over de training werd gegeven en hun op het hart werd gedrukt om de eerste dag alsjeblieft op tijd aanwezig te zijn. Het is niet met zekerheid te zeggen of het hieraan lag maar – zoals ik nog nooit eerder bij een training in Afrika heb meegemaakt – om 8u15 is iedereen aanwezig. Dus we kunnen op de afgesproken tijd om 8u30 vol op het orgel starten! Ook deze groep telt zes vrouwelijke deelnemers. Alle deelnemers ontvangen aan het slot van de training het felbegeerde certificaat.

Politie, niet je beste vriend

Groep 112 – waar zoals gezegd iedereen op tijd aanwezig is – heeft een vreemde start. Om tien uur komt een politieauto met flinke vaart het terrein oprijden. In het hoofdgebouw, een ander gebouw dan waar de training is, vragen zij wat voor bijeenkomst er gehouden wordt in de zaal waar wij zitten. Eric Omondi spoedt zich naar de politiemensen. Hiermee vormde hij een buffer voor onze groep, zodat ik ongestoord met de training verder kon gaan. Een minder attente LPC zou wellicht gezegd hebben: “je moet je maar tot de muzungu (witte persoon – ik dus) wenden”, waardoor er een oponthoud van enkele uren zou geweest zijn. Eric moet aan de politie uitleggen wat voor training het is, wat voor deelnemers er zijn en welke aanmeldingsformulieren er gebruikt zijn. Keer op keer moet Eric op de fiets naar het centrum van Tororo om kopietjes te maken van weer andere documenten die ze willen inzien. Tenslotte moet hij ook nog een brief schrijven aan het hoofd van het politiebureau om toestemming te vragen voor deze bijeenkomst. Er schijnt in 2014 een wet aangenomen te zijn waarin bepaald wordt dat je toestemming van de politie moet hebben om een bijeenkomst te beleggen. Dit is een sluwe zet van de regerende NRM partij van Museveni om zo de oppositie te dwarsbomen. Op deze brief, die door Eric in het Engels opgesteld is, komt een politiestempel en handtekening. Na enkele uren intimiderend bezig geweest te zijn, moet er natuurlijk ook nog even met de politie afgerekend worden. De politie is de meest corrupte instantie in dit land, dat al jaren in de top vijf van meest corrupte landen staat. Welnu de benzine van de auto, de gemaakte telefoonkosten en hun lunch moet betaald worden. Eric weet de schade beperkt te houden door hen erop te wijzen dat we allemaal vrijwilligers zijn – ook de muzungu. Inmiddels is het voor ons ook lunchtijd.

Exclusive vs inclusive thinking

Maar er komt nog een nasleep. Na de lunch stelt Eric een man genaamd Fred aan mij voor. Het blijkt een agent in burger te zijn, een zogenaamde crime preventer. Hij komt een tijdje bij de groep zitten om te kijken waar de training over gaat (en of die blanke man geen subversieve ideeën verkondigt). Ik vraag of hij zich dan ook aan de groep gaat voorstellen, maar dat is volgens hem niet nodig. Eerst probeer ik te bedenken hoe we deze man weg kunnen werken; hij hoort hier niet, hij komt het groepsproces verstoren. Uiteindelijk laat ik de man zijn gang maar gaan. We doen een luisteroefening in tweetallen. Omdat we met een oneven aantal zijn, koppel ik de overgebleven deelnemer aan nieuwkomer Fred. Deze schijnt het wel interessant te vinden en doet welwillend mee. Na een poosje verdwijnt hij weer geruisloos uit de groep.

In de nabespreking van het politie incident vertel ik dat ik in eerste instantie probeerde te bedenken hoe we deze crime preventer Fred zo snel mogelijk zouden kunnen lozen. De omschakeling vond plaats toe ik mij realiseerde dat ik bezig was met exclusive thinking: die man hoort hier niet, wat een vervelende indringer, hij kan toch niet zomaar het groepsproces komen verstoren? Mijn defensieve houding zakte weg toen ik omschakelde naar inclusive thinking: dit is wat er nu gebeurt, Fred hoort nu een poosje bij de groep, hij is ook maar door z’n baas gestuurd, hij wil zich graag door ons geaccepteerd voelen. En dat gebeurde op het moment dat hij mee mocht doen met de oefening. Nu kon hij thuis ook nog eens een positief verhaal vertellen, in plaats van over de gebruikelijke vijandigheid die hij ontmoet als hij ergens optreedt. Dit verschil tussen exclusive en inclusive thinking slaat geweldig aan bij de groep. Er wordt met eigen voorbeelden over doorgepraat en bij diverse gelegenheden tijdens deze training wordt hieraan herinnerd. Veel deelnemers zijn er gelijk mee aan de gang gegaan, in zowel hun eigen gezin als in hun community.

Zacht toch agressief geluid

Een wat teruggetrokken deelneemster lukt het steeds maar niet om in de groep (voor mij) hoorbaar te spreken. Op de gok zeg ik tegen haar “klopt het dat je in een kerkkoor zingt?”. Zij beaamt dat. Dan vraag ik haar om een strofe uit een lied voor ons te zingen. Vol overtuiging staat ze op en zingt een psalm: met een prachtige stem en goed volume. Ze krijgt een warm applaus van de deelnemers. Ik adviseer haar om datzelfde volume te gebruiken als ze in de groep spreekt. Maar doordat ze zich nu in een andere context bevindt, lukt dat haar nog steeds niet goed. In de pauze komt ze naar me toe en zegt dat ze gescheiden is en alleen de zorg voor haar zoon van acht jaar heeft. Als hij in haar ogen iets verkeerds doet, roept ze hem tot de orde door met haar vlakke hand hard op de tafel te slaan; een hard en agressief geluid, ik schrik ervan (en die zoon natuurlijk ook). Maar ze heeft nu een nieuw inzicht gekregen door de oefening die we gisteren gedaan hebben: little Paul’s homework. In deze oefening ervaar je dat het niet nuttig is en niet goed is voor de onderlinge relatie om je kind keihard te corrigeren. Dat het daarentegen veel effectiever is om door vragen te stellen het kind zichzelf te laten corrigeren. Ze heeft ervaren dat deze methode veel beter werkt voor haar zoon en voor haarzelf. “Ik ga vanaf nu proberen een goede en liefdevolle moeder voor mijn kind te zijn.” Ik bedank haar en vraag haar om dit straks ook ter lering met de hele groep te delen.

Van vision tot planning en een black out

Ik ben bezig de ‘trap naar beneden’ uit te leggen van Vision – Mission – Purpose (goal) – Objectives – Plans – Workplan. Van heel hoog, ideëel en ongedifferentieerd naar heel concreet ‘met de poten op de grond’. Ik vraag een deelneemster wat de purpose is van haar organisatie. Ze antwoordt: “de mindset van kinderen veranderen.” Ik leg haar uit dat dit een middel is om een doel te bereiken (means to an end). “Maar wat is het doel dat je wilt bereiken?” vraag ik haar wederom. Ze herhaalt: “de mindset van kinderen veranderen.” Nog een keer leg ik het verschil uit tussen doel en middelen. Maar het wil bij haar niet indalen, terwijl ze dit toch gemakkelijk zou moeten kunnen begrijpen met haar universitaire opleiding. Dan schiet Eric te hulp en legt het nog een keer uit in zijn woorden. Nog steeds geen treffer. Hij probeert het opnieuw, maar ik stop hem en ga over op iets anders. In de lunchpauze geef ik Eric feedback als trainer (daarin wil hij zich bekwamen). Ik leg hem uit dat dit een groepstraining is en geen individuele coaching. Dat je dus niet langdurig moet inzoomen op één deelnemer en daar te lang bij blijven stilstaan, want de andere deelnemers hebben de boodschap al lang begrepen en vervelen zich. Bovendien had ik de indruk dat er iets met de betreffende deelneemster niet lekker zat. Later blijkt dat ze inderdaad een black-out had door de medicijnen die ze momenteel moet innemen.

Follow up trainingen

Bij het bespreken van de resultaten van de gevolgde 5-daagse training valt me op dat – nu een jaar later – deze training op iedereen een grote impact gehad heeft. Het heeft op de een of andere manier daadwerkelijk een positieve invloed op hun dagelijkse leven. Op de manier hoe ze communiceren en echt leidinggeven. Vooral ook het inzicht dat je je leven zelf richting kunt geven indien je je planningshorizon wat verder uitrekt dan één dag. Hun perspectief is in diverse opzichten verruimd. Verschillende deelnemers hebben iets nieuws opgezet: wat kippen houden en de eieren verkopen, een klein naaiatelier starten, uien verbouwen voor de verkoop. Een deelnemer heeft z’n beroep drastisch gewijzigd: hij heeft z’n baan als onderwijzer opgezegd en is wegenbouwer geworden. Zijn onderneming groeit nu uit tot 5 medewerkers. Hij verklaart dat elk onderdeel van de training precies was wat hij nodig had. Hij glundert en bedankt mij en Libre uitbundig. Het is dankbaar werk om deze trainingen voor deze deelnemers te mogen doen en zulke resultaten te kunnen boeken.