Verslag groep 5 Kenia

Nairobi, Kenia

Trainingsdata:  2 november 2009 – 8 november 2009

Partner: Nabuur

Trainers: Edith Muijsers, Bikundo Onyari

Door Edith Muijsers (werkzaam en woonachtig in Kampala, Oeganda)

Trainen in Nairobi voor Libre Foundation

Vanuit Entebbe, de luchthaven van Oeganda, vloog ik in een piepklein vliegtuigje richting Nairobi. Net toen de co-piloot de deuren wilde sluiten besloot mijn mede reizigster ervandoor te gaan, het werd haar allemaal te benauwd. Ze had haar riem al afgedaan en maakte aanzet richting uitgang. Het vliegtuigje was dan ook niet groter dan een gemiddelde matatu (die Afrikaanse bus) waar net 15 man in paste en je achterin de staart je bagage opgestapeld tussen de overige koffers kon zien liggen. Ik liet weinig initiatief over aan mijn medereizigster en begon gelijk op haar in te praten. Ik heb haar zowat bedolven gedurende de twee uur durende vlucht met alle open vragen die ik maar kon bedenken (fijne warming-up) en deze afleiding was zij mij zeer dankbaar. Wit weggetrokken maar toch welwillend vertelde zij mij over haar projecten in Kenia en dat ze er een training of trainers in gezonde voeding aan het geven was. We vonden dus al gelijk aansluiting en deelde met elkaar allerlei werkende en niet werkende training methodieken. Zij werkende vanuit de doelen van haar NGO en ik vanuit de visie van Libre Foundation. Een jaar geleden leerde ik deze kennen via een vriend in Oeganda en met name de nadruk op kennis delen, aan de projecten die de duurdere consultant niet kunnen betalen, maar wel heel graag willen, sprak mij aan. Nadat ik met een vorige deelneemster uit Erik’s training gesproken had, waarbij ze stralend vertelde wat een indruk Erik heeft gehad op haar met zijn ‘grote spiegels’ wist ik dat ik deze Erik heel graag eens wilde ontmoeten. Terwijl ik naar buiten zit te kijken en eindelijk de eerste lichtjes van de enorme stad Nairobi ver beneden tussen de donkere plekken door zie schemeren, bedenk ik mij dat ik het onwijs stoer vind dat ik Erik ontmoet heb en als resultaat vanuit een organisatie als Libre Foundation, dus in samenwerking met andere top trainers;) straks een schitterende training mag gaan geven in Kenia.

De vliegende Toyota-bus landde drie uur later dan gepland in Nairobi en gelukkig stond Bikundo (mijn co-trainer in Nairobi) mij nog op te wachten. Hij bracht mij naar mijn hotel, waar ik mij zeven dagen thuis zou voelen. Diezelfde ochtend nog kon ik een kijkje nemen in de trainingsruimte, midden in een soort bioscoop/oude theater hal, waar ook een flinke muskusrat zich zo vrij voelde om iets op te pikken over leiderschapsstijlen. Topconcentratie, goede discussie, creativiteit, oefenen en nieuwe technieken leren hadden echter alle aandacht, waardoor ik geen enkel moment heb gedacht aan hoe ik iets van de ruimte kon maken. We waren gewoon te druk met de deelnemers die de muren langzaam steeds kleurrijker zagen worden, vol met woorden en krabbels over sterk leiderschap, communicatie technieken en evaluatievormen.

De eerste twee dagen ontvingen we de groep die zes maanden geleden al getraind was door Erik en Bikundo.
Op de eerste dag hebben we voornamelijk bekeken wat ze nog allemaal wisten van een half jaar geleden en hoe
ze die vaardigheden gebruikt hebben. Velen noemde dat hun zelfvertrouwen was toegenomen en hun
leiderschapskwaliteiten hierdoor beter tot uiting kwamen. En men was goed doordrongen van de TIO: Thinking
in Options, wat iedereen regelmatig voor zichzelf herhaalde waardoor projectmanagers met kleine budgetten
toch heel wat voor elkaar kregen. Er werden voorbeelden genoemd over communicatie die nu met minder
misverstanden verliep en met meer efficiëntie plaatsvond. En dat de handvatten op het gebied van omgaan met
conflicten het teamwerk heeft verbeterd.

Op dag twee hebben we aandacht besteed aan onderwerpen waar de deelnemers meer over wilde weten,
zoals voorstellen schrijven, project planning en coachende leiderschapsstijl. Dat bleek namelijk in de praktijk
niet helemaal goed te gaan: er werden situaties beschreven waarin men de ander vroeg zelf een oplossing te
bedenken voor het probleem (“wat denk je zelf”, et cetera). In het Nederlandse bedrijfsleven leidt dit vaak naar
zelf nadenkende medewerkers, met meer probleemoplossend vermogen. In Kenia bleek dit te leiden naar
medewerkers en vrijwilligers die vooral het probleem verergerden met hun oplossingen. Oeps…leuk, dat
intercultureel trainen… Doordat we een stapje richting analyse van de coachende leiderschapsstijl maakte en
samen bekeken binnen welke situaties en voor welke personeelsleden, welke vormen van coaching wel en niet
van toepassing kunnen zijn, gingen hier en daar weer wat lichtjes branden.

Na afloop begreep men dat er verschillende niveaus bestaan binnen de coachende leiderschapsstijl, variërend
van vragen als ‘hoe zou jij dit oplossen’ tot ‘welke mogelijkheden overweeg je’ en ‘zullen we samen eens kijken
naar de voor en nadelen van deze opties’ of zelfs gewoon jouw ervaringen delen en de ander dit als inspiratie
laten gebruiken. Een heel verschil met volledig loslaten, in het diepe gooien en toekijken hoe iemand er niet uit
komt, met alle gevolgen van dien.

De groep leek alles op te zuigen en werd steeds energieker terwijl ik mij naar mate de dag vorderde steeds
beroerder ging voelen. Tegen vieren heb ik Bikundo toch gevraagd de training over te nemen en wilde ik niet
het risico nemen nog langer te wachten met een bezoek aan een lokale arts, die mij gerust gesteld heeft en
aangeraden het ontbijt van het hotel in het vervolg enkel te laten bestaan uit brood en thee, in plaats van
gebakken eieren. Drie uur later zat ik weer thuis bij de familie van Jeff (een goede vriend van Bikundo, die
gedurende mijn verblijf in Nairobi mij volledig opnam in zijn gezin alsof ik een van hen was) en samen zaten we
in een kamertje van twee bij twee met acht man en drie kinderen naar een zeer goedkope Australische soap te
kijken. Ik heb de familie toch maar even uitgelegd dat het gemiddelde ‘witte’ gezin echt geen zwembad aan huis
heeft, elke dag vreemd gaat en het diezelfde dag weer goed maakt met haar man…. Tussendoor keken we naar
het journaal en werd er voor mij hier en daar wat vertaald. Er is nu onderzoek gaande wie heeft aangezet tot de
rassenrellen vorig jaar. Net na de verkiezingen sloegen meerdere stammen elkaar letterlijk de kop in, iets waar
het verder relatief stabiele Kenia echt enorm van is geschrokken. Over het algemeen zijn de Kenianen die ik
gesproken heb erg ontevreden over Mwai Kibaki, de huidige president en zien ze hem liever weer gaan. Er
worden hierbij voorbeelden genoemd over corruptie en hééél vreemde besluiten met betrekking tot
bestedingen van de staatskas. Dit klinkt mij als halve Oegandees allemaal vertrouwd in de oren.

De volgende dag hoor ik verhalen over de schitterende projecten waar men zich met 100% overgave en
aandacht op stort. Zoals een groep van 15 jongeren in een sloppenwijk. Zij hebben dankzij een goedgekeurde
projectaanvraag een versnipperaar weten aan te schaffen, waardoor ze elke week zakken met versnipperd
plastic kunnen verkopen en eindelijk zelf een bron van inkomsten verdienen. Een andere deelnemer heeft nadat
hij vier vrienden had verloren in vuurgevechten, besloten zijn pistool te verkopen voor een koe. Inmiddels
coördineert hij een goedlopend boerenbedrijf met 10 koeien, 8 varkens en op een paar hectare (!) worden
groenten verbouwd. Een groep jongeren verdient ermee zijn dagelijkse kost en een groep bewoners koopt er
hun dagelijkse portie gezonde voeding. In weer een andere sloppenwijk gaat een groep van 20 jongeren alle
openbare toiletten af, om ze schoon te maken en verdient hiermee een klein salaris. Een leider van weer een
andere groep vertelt dat ze in de provincie Lakipia de snuivende en gewelddadige jongeren door middel van
sportactiviteiten weet over te halen dat het maken van bakstenen toch meer voldoening geeft dan overvallen
plegen.

Na het horen van al deze succesvolle projecten, mag ik horen dat ze nog meer plannen hebben, hoe de
projecten nog succesvoller kunnen worden en wat ze tijdens deze week dan allemaal willen leren zodat ze nog
meer jongeren op het betere pad kunnen helpen. Wie zou dan niet 100% gefocussed willen trainen om deze
‘managers’ nog sterker te maken dan ze al zijn? Het was geweldig motiverend om te zien hoe hetgeen geleerd
gelijk toepasbaar wordt gemaakt. Bijvoorbeeld na het Johari venster klonk de rest van de week regelmatig:
“hey, thanks for opening another blindspot!”…geweldig. We bespraken belangrijke elementen binnen het geven
van feedback en wat we met z’n allen verstonden onder een goede leider, wat de voor- en nadelen waren van
verschillende leiderschapsstijlen, de verschillende vormen van omgaan met conflicten, omgaan met
verschillende culturen, de Kolb-leercirkel, hoe je doelstellingen formuleert en voorstellen kan schrijven, hoe je
een voorstel presenteert aan een donor organisatie en waar je dan vooral op moet letten, hoe je delegeert en
evalueert. Hierbij gebruikten we de WWW’s (what went well) en de EBI’s (even better if). Deze laatste werd
constant toegepast.

Tijdens rollenspellen waren er vaak drie rollen: degenen die oefenden, de feedbackgevers en degenen die de
kwaliteit van de feedback bewaakten. Vooral doordat we expliciet aandacht gaven aan feedback geven, werden
ze al snel een stuk vaardiger in waarnemen en constructief teruggeven, in plaats van zeggen wat de ander zoal
fout doet. Door deze werkwijze waren telkens veel mensen tegelijk aan het oefenen en ontstond er een veilig
klimaat om op een constructieve manier van elkaar te leren.

Tegen het einde van de week hadden alle deelnemers het gevoel dat ze zich zelfverzekerder konden opstellen.
Men wist duidelijker te presenteren, voelde zich sterker in het maken van doelstellingen en hoe men het team
hierin kon betrekken. Men had aan den lijve ervaren dat het belangrijk is om contact te blijven maken met je
personeel/vrijwilligers en te weten wat er speelt, zodat je hen kan blijven motiveren door middel van een paar
mooie WWW’s. En hoe je ze het beste verder kan helpen door onder andere de coachende leiderschapstijl en
het gebruiken van feedback. Ze gaven aan nu te begrijpen hoe belangrijk het is relaties op te bouwen met
andere organisaties; niet alleen donoren, maar ook met je lokale geestverwanten. En ‘last but not least’ hoe je
jezelf door middel van Thinking in Options en Even Better Ifs kan motiveren, kan blijven geloven in je project en
je team tot resultaten kan sturen.

Op de laatste middag hebben we het succes van deze training uitbundig staan vieren, door te dansen met z’n
allen, te proosten op onze succesvolle projecten en alle jongeren, moeders en weeskinderen die hiervan zullen
profiteren.

Bikundo, Jeff en zijn hele gezin brengen me terug naar het vliegveld. Jammer eigenlijk dat de week zo snel
voorbij is gegaan en dat we nu alweer afscheid van elkaar moeten nemen. Ik ben blij Bikundo te kennen, een
enthousiaste zeer gedreven jonge Keniaan die tijdens de training goede beeldende voorbeelden kon geven voor
de deelnemers, hen kon aanmoedigen en motiveren, lekker bezig was met relaties opbouwen en even praktisch
liet zien hoe je het beste kunt netwerken en dan dus ontdekt hoeveel je aan elkaar kan hebben. Ik weet zeker
dat hij de juiste mensen aan elkaar weet voor te stellen, zodat ze elkaar kunnen ondersteunen bij het uitvoeren
van de projecten, kennis kunnen delen, elkaar motiveren en aanmoedigen en hetgeen geleerd tijdens de
training levend blijven houden, ook als men straks weer midden in de sloppenwijk plastic staat te versnipperen,
of in Lakipia de jongeren managen die bakstenen staan te bakken!