Verslag groep 35 Ghana en follow-up groep 18.1

Ghana, Tamale

Trainingsdata: 21-25 oktober 2013

Follow-up 18.1: 4 t/m 5 november 2013

Door Eduard Povel

Over Ghana, en een onoplettende beambte

Wat een prachtig land is Ghana toch. En tegelijkertijd is het ook het land van de wat ongemakkelijke pietluttigheden: een airco die geen koele lucht maar lawaai produceert, een matras met zo’n diepe kuil dat je er nauwelijks uit kunt klimmen en een uitnodiging tot gebed vanuit een minaret om 4.30 uur waarna je niet meer in slaap kunt komen. Voor onderhoud en reparatie wordt vaak geen geld gereserveerd; als iets kapot gaat, is dat het noodlot.

Het had deze keer overigens slechts een haartje gescheeld of ik was Ghana helemaal niet in gekomen. Bij het uitchecken, bleek dat je daarbij je inentingsbewijs moest laten zien (dat door veel mensen zichtbaar in de hand werd gehouden). Nou, dat lag dus thuis in mijn bureaulade. De controlerende dame zei dat ik Ghana niet in mocht en terug moest naar huis. Daarop trok ik mij enkele meters in de mensenmassa terug om overzicht te krijgen en om een nieuwe strategie te bepalen. Toen zag ik bij een andere uitgang een jongeman met een nors gezicht staan te controleren. Ik besloot daar mijn geluk te gaan beproeven. Ik schuifelde in de rij naar hem toe, keek hem niet aan, zat wat in m’n paspoort te bladeren en oeps, ik was er door.

Een fraai staaltje van Pseudologia phantastica

Tijdens een bezoekje aan een ‘black spot’ (plek met tafels en stoelen waar men wat kan drinken) werd ik geconfronteerd met een geval van pseudologia phantastica, oftewel de ziekelijke, onweerstaanbare neiging om gefantaseerde belevenissen als waar gebeurd te presenteren. Ik zat met Rina, een meisje van zeventien jaar, en Timothee, een jongeman van medio dertig, met een biertje aan een tafeltje. Hij vertelde dat hij binnenkort getuige zou zijn bij het huwelijk van zijn nichtje Rina, en dat hij daar zo blij mee was dat hij mij een smock cadeau wilde doen. Een smock is een traditioneel Ghanees kledingstuk, waarvan de waarde volgens hem omgerekend 200 euro was. Ik kon m’n oren niet geloven en vroeg of er geen “strings attached” waren. Helemaal niets; hij was een rijk man, het was echt een cadeau voor mij en we konden naar het winkeltje vlakbij gaan om mijn maten te laten opnemen, want als eigenaar van het winkeltje zou hij dat wel even regelen. Als ik de volgende dag om 5.15 pm weer bij het winkeltje zou willen zijn, zou hij mij het cadeau overhandigen.

Welnu, ik was er de volgende dag op tijd, maar geen Timothee. Of ik “mijn cadeau” maar even wilde afrekenen, hetgeen ik, ondanks veel misbaar van de kant van de winkelbediende, niet gedaan heb. Ik ben toen maar weer even een biertje gaan drinken en Rina kwam weer aan mijn tafeltje zitten. Nadat ik had verteld wat me was overkomen, onthulde zij dat alles wat hij gezegd had, gelogen was: zij was niet zijn nicht en zij ging niet trouwen, de waarde van een smock was een tiende van wat hij gezegd had, hij was niet de eigenaar van die shop en hij was alleen maar rijk in fantasie. Toen ik vroeg waarom zij hem niet weersproken had toen hij mij zijn voorstel deed, antwoordde zij: “We youngsters are not supposed to contradict elderly people.”

Tamale en de CPYWD

Tamale ligt in Noord Ghana en behoort tot de armste regio’s van het land. Dit was de tweede keer dat ik voor Libre in Tamale training gaf: een 5-daagse training en een 2-daagse follow-up van groep 18 die ik in oktober 2011 getraind had. Voordien heb ik zeven groepen in Kenia getraind. Contactpersoon en gastheer op zijn locatie was Jacob (Yakubu Iddrisu), directeur van de CPYWD: Community Partnership for Youth and Women Development. In het verslag van groep 18 ben ik tamelijk uitvoerig ingegaan op de werkzaamheden van deze NGO. Sinds 2012 verzorgt de CPYWD ook computerlessen voor kinderen uit gemeenschappen rond Tamale. Verder heeft een nieuwe groep van 25 vrouwen een cursus ‘bijen houden’ gevolgd en daarbij een bijenkorf ontvangen. Er wordt ondersteuning geboden door het verschaffen van materialen in plaats van een krediet. Met een deel van de winst betalen de vrouwen de verstrekte materialen en de programmakosten terug. Op die manier kan er weer een nieuwe groep vrouwen geholpen worden; dit maakt het tot een duurzaam project.

De 5-daagse training

De groep aan wie ik de 5-daagse training gaf, bestond uit 13 deelnemers, waaronder slechts één vrouw. Bij het presenteren van de leerdoelen van de deelnemers, sprongen actief luisteren en spreken in het openbaar eruit. Actief luisteren werd dan ook intensief geoefend en ik heb elke mogelijkheid aangegrepen om ze iets voor de groep te laten presenteren. Onverwacht was, dat de meeste deelnemers niet zonder nadere uiteg een raster met twee dimensies en vier kwadranten konden lezen; in dit geval het model van Situationeel Leidinggeven. Ze hebben toch allemaal middelbare school gevolgd en sommigen zelfs een universitaire studie. Anderzijds konden ze soms verrassend uit de hoek komen met een vraag waaruit bleek dat ze toch tot de kern van het verhaal konden doordringen, bijvoorbeeld met betrekking tot de Law of Dirt, oftewel dirt attracks dirt. Kijk maar eens naar een straat waar allerlei rotzooi ligt; als vanzelfsprekend gooien mensen daar hun eigen troep bij. De vraag van een van de deelnemers: ”Geldt dit (behalve op het fysieke niveau) misschien ook op het emotionele en interactieve niveau?”, duidde op een diep inzicht in deze wet. Ook uit de evaluatie van deze 5-daagse training bleek dat iedereen er veel van had opgestoken.

Follow-up training groep 18

Bij deze 2-daagse training waren acht deelnemers van groep 18 die ik precies twee jaar daarvóór de 5-daagse training had gegeven. Door mijn schriftje met aantekeningen wist ik nog precies welke onderwerpen destijds aan de orde waren gekomen. Ik liet de deelnemers in subgroepjes een selectie maken van maximaal twee of drie onderwerpen die ze opnieuw wilden behandelen. De uitkomst was: Situational Leadership, Law of dirt, Time management Matrix, creation proces of a leader, networking and personal branding en feedback. Steeds vroeg ik een vrijwilliger om zo’n onderwerp te presenteren in de groep (verspreid over de twee dagen) waarna ik wat correcties of aanvullingen gaf. Dit herinnerde hen meteen weer aan het participatieve karakter van deze trainingen. Verder bereidden ze in subgroepjes de presentatie voor, die de volgende dag met een recorder zou worden opgenomen. Als nieuw onderwerp werd met hen Transactionele Analyse behandeld. Dit sloeg goed bij ze aan, omdat het inzicht gaf in een laag die onder het vertoonde gedrag ligt.

Een van de deelnemers, Adams, was zo tevreden over deze eerste dag dat hij op de tweede dag Faiza, zijn secretaresse, meebracht. Hij vond dat ze dat wel verdiende (en ik ook voor hem).Op deze tweede dag werden de opnames gemaakt van de rapportages over het verschil in aanpak door de deelnemers vóór en na de 5-daagse training. Er waren indrukwekkende verhalen bij, zoals dat van het schoolhoofd dat in verleden om de haverklap ruzie had met z’n leerkrachten, maar inmiddels een stuk beter met ze overweg kon, alleen maar door op een respectvolle manier met ze te communiceren.

Tot slot belandden we aan bij het laatste onderdeel: “The next step”, oftewel: wat ga je dankzij deze twee dagen doen, dat je tot op heden nog niet deed? Een van de deelnemers kwam met het voorbeeld om met het inzicht van Transactionele Analyse op een meer ‘volwassen’ manier met zijn kinderen om te gaan. Ze vroegen een extra kopie van het formulier om ook een ingevuld exemplaar met hun baas te kunnen bespreken.

Meet Africa

Na afloop had ik nog een ontmoeting met Namao, de oprichtster (samen met de Nederlandse Lianne van Rijssel) van het vrijwilligersteam Meet Africa, dat ik in 2011 een teambuiding-training gegeven had. Ze is nu bezig om in dorpen in de buurt vrouwengroepen op te richten. Ze bespreekt met deze groepen de problemen die vrouwen hebben in hun gemeenschappen en probeert de vrouwen assertiever te laten zijn. Zij introduceert in zo’n groep ook het SuSu systeem (help-help), bekend buiten de grote steden. Hierbij geeft elke vrouw uit de groep beurtelings 10 cedis (4 euro) aan één vrouw uit de groep. Deze vrouw is dan in staat om haar handel op de markt aanzienlijk uit te breiden, waardoor haar leven in materieel opzicht op een hoger plan wordt gebracht. Vervolgens wordt met haar besproken dat het voor het gezin het beste is om hun dochters naar school te laten gaan. Vrouwen als Namao zijn de peiler waarop de ontwikkeling van een dorp, een stad, een land als Ghana, berust. Prachtig dat ik dat weer mocht meemaken en ik mijn steentje mocht bijdragen.

Namaste sana sana