Verslag groep 37 Ghana

Ghana, Bolgatanga

Trainingsdata: 28 oktober – 1 november 2013

Door Eduard Povel

Bolgatanga

Bolgatanga ligt in het noorden van Ghana, zo’n 150 km boven Tamale waar ik de week ervoor juist een 5-daagse training had gegeven. Mijn contactpersoon Hillary Adongo zou mij op de zondag voor de training in Bolgatanga met een taxi in mijn gasthouse in Tamale om 11.00 uur komen ophalen (zo’n drie uur rijden). Terwijl ik met mijn bagage voor de gasthouse op hem zat te wachten, kwam om 11.03 uur een taxi het terrein op rijden. Ik begroette hem met “Hi Hillary, you are three minutes late.”. Hij antwoordde met een brede grijns omdat hij zich realiseerde dat ik drie uur te laat ook niet ongebruikelijk zou hebben gevonden. Ik had hem twee jaar geleden ook al meegemaakt met een training die ik gegeven had in Bolgatanga.

Restaurative Seed Society

Met veel genoegen ervoer ik tijdens deze 5-daagse training dat Hillary als assistent buitengewoon punctueel en goed georganiseerd was; dat gaf veel rust. Hij is (mede)oprichter van Restaurative Seed Society (RSS) een NGO die ondersteuning geeft aan plaatselijke studenten en ondernemers in de vorm van informatie, advies en training. Ze geloven dat ze hierdoor de ontwikkeling van hun gemeenschappen kunnen versnellen en met name plattelandsjongeren een fatsoenlijk en waardig bestaan kunnen geven.

Ubuntu

Ter voorbereiding op de training had ik het boek ‘De kracht van Afrikaans denken. Over Ubuntu, verbindend leiderschap en een nieuwe wereld’ door Leontine van Hooft, medeoprichter van GreenDreamCompany, gelezen. De Afrikaanse filosofie Ubuntu is wezenlijk onderdeel van de leiderschapsstijl van grote leiders die hun roots hebben in Afrika, zoals charismatische mensen als
Nelson Mandela, Kofi Annan, Desmond Tutuen Barack Obama. Ubuntu betekent zoveel als I exist because of we. Verbinding staat centraal: je kunt als mens niet functioneren als je geen deel uitmaakt van een groter geheel. Afrikanen passen deze humanistische filosofie toe in alle sectoren van de samenleving. Dit boek – en het is natuurlijk een ideaal – bood een aardig tegenwicht aan mijn vooroordeel: bazen in Afrika zijn machthebbers die er vooral op uit zijn om hun eigen positie te verbeteren en orders aan anderen uit te delen. Tijdens trainingen zie je toch dat diverse deelnemers het ideaal oppakken. Vandaar ook de grote populariteit van het onderwerp active listening, om erachter te komen wat de positie is van de ander. Dezelfde omslag zie je vaak optreden bij de behandeling van het Win-Win principe: deelnemers realiseren zich dat ze voorheen vooral uit waren op Win-Lose.

De training

De opbouw van deze 5-daagse training had ik iets anders aangepakt dan bij de vorige groepen (zie verslag groep 9 en volgende). De eerste twee dagen heb ik vooral besteed aan de basisvaardigheden: principles of leadership, het basismodel van situationeel leidinggeven, TIP/TIO (Thinking in Problems versus Thinking in Options), van fear state naar flow state en een basic tool als SMART doelstellingen (Specifiek, Meetbaar, Acceptabel, Realistisch; Tijdgebonden). De volgende drie dagen heb ik voorgebouwd op deze ‘basics’.

Ook heb ik een nieuw onderdeel ingebracht dat erg goed aansloeg. In subgroepen moesten de deelnemers teruggaan naar hun eerste zeven levensjaren – de periode waarin de belangrijkste programma’s in hun systeem werden ‘ingeladen’. In die periode neem je als kind waar en leer je vooral door te kijken, te luisteren en te voelen (niet zozeer verbaal). Op deze manier komt je waarden – en normensysteem tot stand en je denkt dat die absoluut zijn. Als optelsom van de individuele mindsets ontstaat de cultuur van een gemeenschap, een stad, een land. Maar je kunt uit je cocon groeien en kritisch kijken naar je eigen waardesysteem: zijn bepaalde onderdelen daarvan positief of negatief voor de ontwikkeling van jezelf en van je land? De deelnemers kregen vragen te beantwoorden als: ‘Werd je als kind toegestaan of zelfs gestimuleerd je eigen mening te geven?’ en ‘Kreeg je als kind handelingsopties voorgeschoteld?’. De uitslag laat zich raden: de meesten hebben juist het tegendeel ervaren. Ze hadden nog nooit op deze manier naar de ontstaansgeschiedenis van hun waardesysteem en cultuur gekeken; ze waren een inzicht rijker geworden. Vervolgens werd besproken welke onderdelen van hun cultuur wellicht zouden moeten veranderen om de ontwikkeling van individuen en het land te bevorderen. Uiteraard kwam hierbij ook de kwestie van tijdafspraken aan de orde.

John Krugu, mijn contactpersoon van twee jaar geleden, hield tijdens een lunchpauze een enthousiast betoog over het belang van onderwijs – met name op het gebied van communicatie – voor de ontwikkeling van mensen in Ghana. Hij heeft zelf inmiddels een beurs voor een PhD in gezondheidsleer aan de universiteiten van Amsterdam en Maastricht. Onlangs kreeg hij een uitnodiging voor een workshop met een heel internationaal gezelschap in Oxford. Daar traden zes Engelse facilitators op en een Nederlandse. Niemand kon die Engelsen verstaan, maar die waren niet van plan iets te veranderen aan hun presentatie, want ze spraken toch hún taal. De deelnemers wilden die Nederlander hebben, die deed tenminste moeite om verstaan en begrepen te worden.

Uit veel gesprekken heb ik opgemaakt dat het onderwijssysteem in Ghana (alle Afrikaanse landen?) hoofdzakelijk berust op het van buiten leren van definities en theorieën en niet zozeer op het actief verwerken van leerstof. Daarom moeten deelnemers vooral in begin erg wennen aan de actieve en participatieve aanpak van Libre en vervolgens geeft ze dat veel voldoening. De workshops die ze in het verleden gevolgd hebben, waren nooit langer dan drie dagen, waarvan ze de helft zitten te sms’en en te slapen. Terwijl ze hier –tot hun eigen verbazing– vijf volle dagen actief bij de leerstof betrokken zijn. Hillary meldde op de derde dag dat het bij de deelnemers begon door te dringen dat de onderwerpen en oefeningen in onze training te maken hebben met ‘het echte leven’. Hij vertelde dat veel professoren (alsook pastors en politici) “grote woorden” gebruiken en dat de studenten dan klappen en juichen… maar het heeft niets met het echte leven te maken. Volgens Hillary begonnen ze door te krijgen dat ze door het toepassen van de principes van leiderschap hun werkzame leven ten goede konden veranderen. “Ze zouden upgraden van een boss naar een echte leider die zijn mensen ondersteunt en hen helpt zich te ontwikkelen”. Als dat geen oogst is!