Verslag groep 40 Nepal

Sindhupalchok, Nepal

Groep 40: 6-10 januari 2014

Door Ivo Spanjersberg

Namaste!

In de ochtend kom ik aan op de luchthaven van Kathmandu. In de verte zie ik vage bergtoppen uitsteken boven een gelige mist. Voor mij ligt de stad, die al wakker is en gonst van activiteit. Een taxi voert mij door stoffige straten en brengt mij naar mijn hotel. Ik zie locals zich met een mondkapje beschermen tegen het stof en de smog. Mijn hotelkamer is gelukkig rustig en relatief schoon. Een dagje om de jetlag en de slechte nachtrust in het vliegtuig te doen vergeten. Morgenvroeg vertrekt de bus naar het noorden, naar de locatie waar de training maandag zal beginnen.

The Last Resort

Voor mij is het niet de eerste keer hier, in het kleine Koninkrijkje ingeklemd tussen China en India. Een half jaar geleden had ik een balletje opgegooid bij een in Nepal wonende Nederlandse contactpersoon, die ik kende van eerdere bezoeken, over de mogelijkheden voor een Libre-training in Nepal. Zij wendde haar netwerk aan en Bhuwan Sharma, onze lokale projectcoördinator, stelde een groep van 14 mannen en vrouwen samen. Jonge mensen die zich als coördinator of voorzitter op vrijwillige basis inzetten voor vrouwenrechten, opvang van zwerfkinderen of milieuprojecten. En als vijftiende deelnemer van de groep was daar Linda, bestuurslid van Libre foundation, die op eigen kosten naar Nepal was gekomen om onze training een keer zelf te ervaren. Ze had geen verkeerde plek uitgekozen. Als trainings- en overnachtingsaccommodatie kunnen we gebruik maken van The Last Resort, een prachtig gelegen toeristenresort dat met een deel van zijn winst lokale maatschappelijke initiatieven ondersteunt. Naast het feit dat dit een prachtige plek is met heerlijk eten, is het ook goed om te zien hoe Bhuwan als manager zijn zaakjes goed op orde heeft. Hij sluit zich aan bij de training als deelnemer en maakt zo het groepsproces mee. Slechts een enkele keer moet hij even weg om iets te regelen.

De taxichauffeur en de koppige pompbediende

Na een aanvankelijk voorzichtig en aftastend begin, geeft de groep zich vol enthousiasme over aan de training. Bij de vraag wie wil beginnen met het rollenspel, staat de stevig gebouwde Santos meteen op. Fijn om zo iemand in de groep te hebben. Een doener die meteen in actie wil komen en staat te popelen om het doel in de oefening te bereiken: de gestrande taxi te voorzien van brandstof, te verkrijgen bij een benzinestation. Met een grote glimlach loopt hij in zijn rol als taxichauffeur af op de pompbediende, gespeeld door co-trainer Bhuwan, die in zijn shopje achter een bordje ‘gesloten wegens lunch’ druk aan het schrijven is. Met veel bombarie en overredingskracht probeert Santos zijn benzine te krijgen, maar zonder succes. Hoezeer hij ook de noodzaak van het verkrijgen van brandstof aangeeft, zelfs smekend op zijn knieën; hij vangt slechts bot. De pompbediende buigt zich weer over zijn papieren en wuift de man weg. Goedlachs geeft Santos het op en hij begint meteen stoom af te blazen binnen de groep over de onmogelijke en koppige pompbediende.

De volgende poging om ‘een tank vol benzine’ te krijgen wordt gedaan door de jonge Krishna. Hij pakt het anders aan en stormt op de bediende af als ware het een oude vriend. Hij probeert met amicale gebaren, glimlachen en veel lichaamscontact zijn doel te bereiken. Slechts een oplopende irritatie is het gevolg, geen benzine.

Vervolgens zien we de kleine Salim, een rustige, slimme jongen, die het heel anders aanpakt. Hij legt niet uit wat zijn probleem precies is, maar geeft aan dat benzine hem rijk kan maken en dat de pompbediende kan meeprofiteren als die nu meteen benzine voor hem wil pompen. Hij biedt een som geld. Verhoogt zijn bod. Doet er nog een schep boven op. Als hij slechts een gefronste wenkbrauw krijgt van de ongeïnteresseerde pompbediende, verdubbelt hij tot tweemaal toe zijn bod, tot grote hilariteit van de groep.

Ik grijp in en zet het spel stop. De mogelijke winst van de jonge moslim was allang vervlogen bij de duizelingwekkende miljoenen roepies die als zijn laatste bod golden. In de korte nabespreking bevraag ik de groep over de verschillende tactieken die ze tot nu toe voorbij hebben zien komen. Dan is de beurt aan Prasuparti. Een wat onzeker ogende jongen, met schichtige ogen, die veel te snel praat. Althans: ik kan hem soms nauwelijks volgen. Hij heeft duidelijk goed opgelet en verbindt de lesstof met het rollenspel aan de pomp. Hij stelt vragen in plaats van zijn eigen belang voorop te stellen. We krijgen zo stukje bij beetje te horen wat er aan de hand is.

Even dreigt het alsnog mis te gaan, wanneer Prashanti ineens vervalt in de rol van boze chauffeur die eist dat hij benzine krijgt. Ik spring snel in, stuur hem wat bij in de richting van zijn eigen vragen en knipoog ongemerkt naar Bhuwan, die mijn hint begrijpt en in het vervolg subtiel de laatste verborgenheden op tafel legt. We horen dat de pompbediende een belangrijke brief moet afleveren bij het postkantoor, die voor vrijdag in Kathmandu moet zijn. “En waar dan?”, vraagt onze taxichauffeur. Toevallig is dat precies de wijk waar hij moet zijn! Eind goed al goed, opzet geslaagd. Prashantri glimt van de ontvangen complimenten voor zijn spel en de goed gevonden oplossing: het verdiepen in de ander door middel van vragen stellen.

Omgaan met conflicten, en spreken in het openbaar

Aan de verschillende strategieën van de taxichauffeurs hang ik het Thomas Killman-model over conflicthantering op. Het eigenbelang en het doordrukken van Santos, het benadrukken van vooral de relatie door Krishna, het keiharde onderhandelen op weg naar een compromis van Salim en de uiteindelijke win-win situatie van Prashanti. Ik laat ze vervolgens in subgroepjes nadenken over de verschillende kwaliteiten van de vijf strategieën en laat ze er een (Nepalees) dier bij bedenken dat qua karakter en gedrag overeenkomt met de verschillende conflictstijlen. Vanuit elk subgroepje geeft een deelnemer een toelichting op de keuze voor dit specifieke dier. We horen waarom er is gekozen voor de struisvogel, tijger, kraai, hond en egel. Ook weer een mooi moment om te oefenen met het spreken in het openbaar. De spanning van de eerste dag is duidelijk verdwenen en het spreken voor de groep is voor de deelnemers al een stuk makkelijker. Gaandeweg de training laat men mij merken het informele karakter van de training te waarderen. De gevoelige statuscultuur van Nepal, met zijn vier verschillende aanspreekvormen voor de tweede persoon enkelvoud (in het Nederlands enkel jij en u), is hier minder van belang en men lijkt te genieten van het gelijkwaardige contact.

Rustmoment

De groep is opgedeeld in subgroepjes van drie, die met een opdracht bij elkaar op de grond zitten op het korte, harde gras. Trainen vanaf de grond, iedereen op gelijke hoogte. De stoelen vond men minder gemakkelijk en subtiel is mij dit te kennen gegeven. Het is voor mij wel even wennen en ik moet geregeld mijn stramme benen en heupen strekken.

Even een rustmoment voor mij. Ik kijk om me heen en omhoog. Grote rotspartijen schuin boven ons en blauwe bergen in de verte. Een geel zonnetje schijnt nog net over de bergkam aan de overkant van de rivier. Een paar vogels kwetteren in de verte. Ik adem frisse berglucht in en geniet van het moment. Ik voel een mix van trots en dankbaarheid. Sta ik hier maar mooi een groep jonge, bevlogen Nepalezen te trainen, aan de voet van de Himalaya, vlak bij de grens met Tibet.

Het geven van de juiste instructies

De volgende dag creëer ik een klein restaurantje, ‘the Roasted Chicken’, met behulp van bestek en borden uit de keuken. In de zojuist gecreëerde eetzaal zien we vervolgens de verrichtingen van een wat domme maar goedwillende bediende, die goed wordt vormgegeven door Nima, de goedlachse joker en gangmaker van de groep. Hij speelt duidelijk een uitvergroting van zichzelf. Al snel blijkt dat het geven van goede instructies als manager nog niet zo makkelijk is. Mooi om te zien hoe Neelom, die zich meestal wat stil houdt, in de rol van leidinggevende ineens een halve meter lijkt te zijn gegroeid en nu met ferme stem en fonkelende ogen duidelijk aangeeft wat ze wil, en dat er met haar niet te sollen valt. Gaandeweg valt ook bij de rest van de groep het kwartje en in de volgende rollenspellen worden de instructies steeds accurater. De oefeningen roepen bij de deelnemers veel emoties op over de lastige, lakse Nepalese mentaliteit, zoals die door de jonge leidinggevenden wordt ervaren. We borduren hier de volgende dag op voort in een rollenspel over een medewerker die steeds te laat komt. Excuses bedenken en de schuld buiten zichzelf leggen is een herkenbaar patroon, maar blijkt lastig te doorbreken. Het is ten slotte de leergierige Anita die een mooi voorbeeld laat zien van het aanspreken op gedrag. Vooral het benoemen van de gevolgen van het lakse gedrag van de ander voor haar, blijkt het werkzame bestanddeel.

Sterke vrouw

In een van de boeiende gesprekken rond het eten, vertelt Anita mij haar indrukwekkende levensverhaal. Hoe zij als jong meisje uit een lage kaste op school werd geslagen door leraren, gepest door leeftijdsgenootjes en thuis ook klappen kon verwachten. En hoe zij op 14-jarige leeftijd wegvluchtte uit huis en een bescheiden betrekking vond als kok van een kinderopvang. Dit tegen de wil van haar familie, die er alles aan deed om haar terug te krijgen, al was maar om de familienaam niet te besmetten. Maar ze hield voet bij stuk en wist zich te ontwikkelen tot een krachtige en assertieve vrouw, leidster van Seven women for Nepal, een organisatie die zich bezighoudt met de emancipatie en de positie van de vrouw in het land.

Jammer dat er wat onderhuids gedoe was tussen haar en een van de andere deelneemsters, gerelateerd aan haar lage afkomst. Het was niet alleen mij maar ook Bhuwan ontgaan, die mij aangaf dat, als hij dit had waargenomen, hij die ander direct naar huis had gestuurd. Volgens hem was het kastenbewustzijn voor de nieuwe generatie geen belangrijk issue meer. Een klein smetje op de lange dagen, die voorbij vlogen.

Hoe de failliete Animal Jungle Company nieuwe inzichten oplevert

Hoe moeilijk het overstijgen van het groepsdenken in de praktijk is, blijkt ook weer in het X en Y spel, op de een na laatste dag. Hierbij wordt men ingedeeld in verschillende groepen die denken met elkaar te moeten strijden om de winst. Niets is echter minder waar en helaas wordt de stem van het groepje dat als totemdier ‘de mier’ heeft gekozen, niet gehoord. Tot grote hilariteit van enkele ‘tijgers’ en ‘neushoorns’ kiezen de mieren steevast voor de optie waarmee ze punten verliezen, ten gunst van de andere dieren, die voor een meer zelfzuchtige optie kiezen. Pas in de laatste overlegronde gaat ook bij hen het licht branden en zien ze in dat ze toch weer in de valkuil van het egoïsme zijn getrapt. Te laat om het tij nog te kunnen keren: door de negatieve totaalscore gaan de verschillende afdelingen van de ‘Animal Jungle Company’ uiteindelijk gezamenlijk failliet. Maar op tijd om tot het diepe inzicht te komen dat een indeling in verschillende afdelingen, groepen of kasten uiteindelijk ten koste kan gaan van een ieder. En dat het zaak is om te zien dat we met elkaar verbonden zijn en toenadering moeten zoeken tot de ander om samen tot oplossingen te komen.

Moe en voldaan weer naar huis

De week is voorbij gevlogen. Het buiten werken, zittend op het gras was even wennen, maar aan het einde van de week zat ik vrij comfortabel in een kleermakerszit op het gras voor de flip-over. We hebben veel gelachen en ondertussen veel geleerd. Van elkaar, van het anders zijn en van onze overeenkomsten. Moe en voldaan rijd ik op vrijdag met de deelnemers mee in de bus terug naar de hoofdstad. Achter mij zingen ze allerlei liederen, die vaak tot grote hilariteit leiden. Wat een mooi en vrolijk volk, denk ik, terwijl ik met een glimlach uit het raam kijk naar de prachtig bergen die we traag in de verte achter ons laten.