Verslag groep 44 Oeganda

Groep 44

Kiboga Epicentrum Oeganda

Trainingsdata: 17 – 21 maart 2014

Door Eduard Povel

Voor informatie over het land Oeganda en onze lokale partner The Hunger Project Uganda (THPU) zie de vorige verslagen van de twee voorafgaande groepen die ik in Oeganda (42: Mbale en 43: Kiruhura) heb getraind.

Kiboga epicentrum
In het dorpje Kiboga kwam ik terecht in een primitief guesthouse. Bij binnenkomst werd verteld dat er in de WC een douche met koud en warm stromend water beschikbaar was. Er waren inderdaad drie straaltjes water, maar warm werden die niet, want dat kon de generator niet trekken. Het dorpje zit al maanden zonder elektriciteit. Hoewel dit epicentrum het kleinste was van de drie epicentra waar ik achtereenvolgens de 5-daagse trainingen heb gegeven, waren toch alle voor THPU gebruikelijke afdelingen aanwezig: een gezondheidscentrum, een voedselbank, een microkrediet bank, gemeenschappelijke akkers en een kleuterschool. Toen ik het aan een van begeleidsters vroeg, wist ze niet te vertellen hoeveel kleuters precies aanwezig waren. Op mijn vraag “Hoe weet je dan of een van de kleuters kwijt is?”, antwoordde ze: “Dat weten de ouders wel.” Heerlijk, geen last van protocollen. Toch wil ik hiermee niet de indruk wekken dat THPU een ongeregeld zooitje is, want dat is allerminst het geval; ook de door hen georganiseerde catering en transport zaten uitstekend in elkaar. Bij de catering moesten ze er de eerste dag even aan wennen dat de afspraak van 13.00 uur iets met klokke tijd te maken had. Voor de lunchpauze was een uur geprogrammeerd. Deze groep van twintig deelnemers was echter zo leergierig dat de leider van de dag me na een half uur meedeelde dat iedereen al klaar zat voor het vervolg van de training.

Participerend
De start op de eerste dag verliep rommelig; het druppelde buiten behoorlijk hard, maar traag druppelden de deelnemers naar binnen. Veel deelnemers/boeren hebben aan het begin van dit regenseizoen eerst nog wat op het veld te doen. Er zijn twee regenseizoenen, dus ook twee oogsten, als het niet tegen zit. Lerares Annet gaat om zeven uur eerst een uur naar haar school om de kinderen op te vangen en dan haast ze zich naar de trainingsruimte. Toen om tien uur de meeste van de 20 deelnemers binnen waren, ben ik begonnen met de drawing exercise inzake een- of tweerichting communicatie. Na de ochtend pauze van elf uur deed ik in de inmiddels voltallige groep de introducties, want ik wil graag dat iedereen die hoort. De tweede dag van de training was voor mij de eerste dag dat we tijdens de training een paar uur regen hadden ‘s morgens. Het gekletter van de regen op het golfplaten dak maakte een oorverdovend lawaai zodat we elkaar nauwelijks konden verstaan. Dus staken we de koppen dicht bij elkaar; het was een leerzaam tête-à-tête. Op de tussenevaluatie aan het eind van deze dag kreeg ik als antwoord op de vraag waar ze in deze training nog speciaal aandacht voor wilden hebben: “Everything!”. Matthew, de chairman of the board van dit epicentrum, van even boven 70 jaar oud, verzuchtte: “Had ik deze dingen over leidinggeven maar tientallen jaren eerder vernomen, dan had ik ze al veel eerder kunnen toepassen.” Ik raadde hem aan om deze leerstof daarom goed door te geven aan een jongere generatie; dan hebben zij er nog langer profijt van. Een ander merkte op: “Wat ik deze week hier leer, daar kan ik een heel jaar op teren.” Ik geloof niet dat ik van alle twaalf groepen die ik inmiddels in Afrika heb getraind zo’n actief participerende groep heb meegemaakt als deze. Als ik ze bijvoorbeeld vroeg of ze nog iets wilden delen met betrekking tot een oefening die ze net gedaan hadden, verdrongen ze elkaar en zwaaiden ze heftig met hun arm om het woord te krijgen. Soms moest ik de uitwisseling gewoon afbreken om toch maar door te gaan met een volgend onderwerp.

Changing the mindset
Dit is de eerste van de 5 stappen van THPU om een einde te maken aan honger en extreme armoede. We bespraken dat het behoorlijk lastig is om je mindset te veranderen. Bijvoorbeeld in relatie tot traditionele manieren van landbouw. Je kunt ze proberen te overtuigen dat met moderne methoden van ‘aan het type grond aangepaste bemesting’ een veel hogere opbrengst mogelijk is. Maar dan krijg je tegengeworpen: “We hebben het altijd zo gedaan.” Waarom is het zo moeilijk? Omdat de meeste mensen niet gemakkelijk uit hun comfort zone komen en handelen overeenkomstig je culturele gebruiken is comfort zone. Hierbij kwam het model van Carl G. Jung op de flap: dat je uit je comfort zone moet komen om te veranderen, om te leren (zoals deze training). Ter illustratie presenteerde ik (hier in verkorte versie) ze de breinbreker van de vorst die in z’n testament had staan, dat één van zijn beide zonen het vorstendom zou erven. Ze moesten een wedstrijd houden met hun beste kameel: één rondje rond het grote marktplein. De eigenaar van de kameel die als laatste de finishlijn passeert, is de nieuwe vorst. Nou, de eerste dagen en nachten beleefden de broertjes geen plezier aan deze wedstrijd; ze waren opgeschoten tot halverwege het parcours. Totdat het kwartje viel… change the mindset… change the camels. Dan verander je de wedstrijd van ‘wie is de langzaamste’ in een wedstrijd van ‘wie is de snelste’.

Okuwulizigana
Tijdens oefeningen en gesprekken kwam keer op keer aan de orde dat medewerkers moeite hebben om over voorvallen te communiceren. Bepaalde incidenten houden ze liever voor zichzelf en ze menen voor zichzelf te kunnen verantwoorden dat ze bijvoorbeeld op een afspraak drie uur te laat komen, zonder even een telefoontje te plegen met hun baas. Zo ook bijvoorbeeld Daniel (mijn Afrikaanse zoon “I call you my father in spirit”) kwam op de derde dag ’s morgens vier uur te laat binnen. Desgevraagd “om voorbereidingen te treffen voor de begrafenis van mijn oom”. Of hij dan niet even een telefoontje had kunnen plegen naar mij of de leider van de dag? “Ik had verkeerd ingeschat hoe lang de voorbereidingen zouden duren.” Allemaal invoelbaar, maar communicate, communicate en communicate. Joyce – Assistant Program Officer (APO) en mijn uitstekende tolk bij deze groep – vertaalt braaf: Okuwulizigana, okuwulizigana and okuwulizigana. Dit is een van de grootste problemen voor managers: hun medewerkers hebben grote moeite om open te communiceren. Vaak zijn ze bang dat ze op hun kop krijgen als ze iets ongewensts naar voren brengen. En de managers van hun kant vertonen vaak niet het juiste voorbeeldgedrag. Daniel wist inmiddels dat hij in de gevarenzone zat voor het krijgen van een certificaat. Aan twee andere deelnemers had ik al aangekondigd dat ze geen certificaat zouden ontvangen wegens meer dan een halve dag afwezigheid en het daarover niet communiceren. Uiteindelijk heb ik toch aan Daniel –als laatste van de deelnemers– een certificaat uitgereikt omdat hij in ruime mate zijn afwezigheid had gecompenseerd door bij het werk in subgroepen heel actief communicerend en behulpzaam aanwezig te zijn. In de groep ging een gejuich op en men was erg blij voor hem.

Pessimisme of hoop?
Na deze drie trainingen kwam ik voor het laatste weekend weer terug in Kampala Kolping hotel om een beetje te relaxen. Zondag heerlijk chillen aan een baai van het Victoria meer met Edith – ook een medewerker van Libre Foundation, die al negen jaar in Kampala woont – haar man Reinier en hun zoon Morgan. Lekkere verse Tilapia, niet de bij ons bekende gekweekte maar rechtstreeks uit het meer. Veel gepraat over het geven van trainingen; zij geeft in eigen beheer trainingen in coaching. Verder runnen ze een ict-bedrijfje genaamd Mountbatten (Reinier heet Battenberg, vandaar). Ook hebben we gesproken over ‘de toestand in de wereld’; gaan we met z’n allen ten onder, of is er nog hoop. Met een grote kop op de voorpagina van de krant van vrijdag stond dat er in 2050 geen boom meer overeind staat in Oeganda, als er niet hele drastische maatregelen getroffen worden. Met alle gevolgen van dien: vloedgolven, erosie, grote droogte en mislukte oogsten. De rangers die het stropen moeten tegengaan, hebben vaak een jeep maar geen benzine, of wel benzine maar geen jeep. Een andere Nederlandse vrijwilliger, Diederick van 75 jaar oud, die ik in het hotel tegenkwam, vond het allemaal maar onzin. Hij was met collega’s al jaren bezig om pijnbomen aan te planten en ze hadden al vele hectaren opnieuw aangeplant. Is er reden voor pessimisme, of toch nog hoop?

Gorilla’s en homo’s tot slot
Op de dag van vertrek was het in het hotel ’s morgens een drukte van belang. Drie workshops tegelijk. De grootste met zo’n 50 deelnemers ging over Action Aid en begon om acht uur. Tegen half tien was ongeveer de helft van de deelnemers aanwezig; dat overkomt dus niet alleen ons. De tweede had een voor mij onleesbare titel maar was erg gezellig, zoals een deelnemer mij vertelde. De derde workshop leek mij de leukste en was bestemd voor Gorilla doctors (wist niet dat ze bestonden).
Ik las nog even de krant Daily Monitor en constateerde dat het best mogelijk is om te discussiëren over bepaalde gevoelige zaken; dat is dus kennelijk geen taboe. Zo was er een columnist die het Westerse standpunt uitlegde met betrekking tot de anti-gay law: “In the same vein Western countries opposed the apartheid policies and laws in South Africa not because they wanted to impose their culture on the South Africans. They did so because they believed in a higher universal principle [individual human rights].” Overigens tijdens de trainingen speelde dit onderwerp niet; ik heb de indruk dat het voor de meeste mensen die niet rond de regering of parlement hangen, gewoon niet speelt.

Debriefing
Op maandag 24 maart, de dag dat ik dit schitterende land weer moest verlaten, was er eerst nog een debriefing met het hoofd van THPU, Daisy Owomugasho, en haar staf. Hun dankbaarheid naar mij en Libre Foundation toe voor het versterken van het management van de epicentra die binnenkort zelfstandig worden, was groot. Van mijn kant complimenteerde ik THPU dat ze de voorbereidingen en de ondersteuning van de trainingen perfect geregeld hadden. Onze contactpersoon bij THPU,
Paul Muliika, was ons altijd snel en volledig van dienst geweest. Ook was ik onder de indruk van de professionele manier waarop THPU haar goede werken met de epicentrum-strategie tot uitvoering bracht. De drie groepen deelnemers aan de training hadden een grote leergierigheid en actieve participatie aan de dag gelegd. Dat resulteerde in grote voldoening bij mij en bij de deelnemers over de drie trainingen die ik hier in Oeganda heb mogen geven.
Asante sana sana.
Eduard Povel