Verslag groep 47 en follow-up groep 36.1

Bolivia, San Ignacio de los Moxos

Trainingsdata: 11-13 en 18-20 april 2014 

Follow-up 36.1

door Christien Oudshoorn

San Ignacio de Moxos: cultureel werelderfgoed met een beroemd orkest!

San Ignacio de Moxos is een klein dorp in de provincie Beni, in het Noorden van Bolivia. In het regenseizoen (oktober tot en met april) overstromen de uitlopers van de Amazonerivier en is het dorp alleen per mini-vliegtuigje te bereiken. Een aantal mensen in San Ignacio verdient aan veeteelt, houtkap en in mindere mate aan visserij, maar het merendeel van de bevolking leeft in grote armoede. Het grootste gedeelte van het jaar is het er ongelofelijk heet en vochtig, maar in de winter (juni – augustus) heerst El Sur, de wind uit Patagonië, en wordt het behoorlijk koud.

Door de afgelegen ligging is de cultuur in San Ignacio goed geconserveerd. Wereldberoemd is het dorpsfeest eind juli waarbij inheemse bevolkingsgroepen vier dagen lang hun traditionele dansen uitvoeren. Er zijn vier grote inheemse groepen: Mojeños, Mowimas, Mosetenes en Chimanes, met ieder hun eigen taal (die overigens rap aan het uitsterven zijn). Verder overheerst de extreem machistische ‘camba-cultuur’. Vrouwen hebben een sterk ondergeschikte positie en huiselijk geweld en verkrachtingen komen veel voor.
Door de beperkte infrastructuur is het toerisme weinig ontwikkeld, maar een jaar geleden is
San Ignacio uitgeroepen tot cultureel werelderfgoed en het klassieke orkest dat er vandaan komt is wereldberoemd. Mede hiermee zijn er plannen om het toerisme te stimuleren.

Maria Luisa, een Spaanse vrouw die negen jaar geleden naar San Ignacio is gekomen, heeft er een bibliotheek opgezet. Het is de enige plaats in het dorp waar mensen toegang hebben tot internet, boeken kunnen lezen en voor de meesten is het ook de enige plaats waar ze rustig huiswerk kunnen maken of studeren. In de bibliotheek worden allerhande cursussen gegeven en ook huiswerkbegeleiding. Claudia Vaca, ook verbonden aan de bibliotheek, is onze lokale projectcoördinator en regelt voor ons dus alle organisatorische aspecten van de training.

Voorbereiding van de training

Claudia heeft 2 pre-workshops georganiseerd waarin ze potentiele deelnemers voorlicht over de training en ze helpt om hun inschrijvingsformulieren in te vullen. Eerder heeft zij al een aantal leiderschapsworkshops gegeven, waar mensen zo enthousiast over zijn dat het nu storm loopt bij de inschrijvingen. Meer dan 35 mensen hebben zich aangemeld. Claudia doet haar best om zo goed mogelijk te selecteren, maar in een klein dorp waar iedereen elkaar kent en waar corruptie diep in de sociale structuur verwezen zit, is het moeilijk om assertief te zijn. We willen eigenlijk een groep van maximaal 20 deelnemers, maar hebben er uiteindelijk 24.

De mensen die niet mee kunnen doen zijn diep teleurgesteld. We stellen voor dat ze in oktober zelf een nieuwe training op poten zetten, in samenwerking met onze Nederlandse projectcoördinator en uitgevoerd door een Libre-trainer. Om ze alvast wat tegemoet te komen besluiten we om tussen de twee trainingsweekenden door , op een avond, alvast een korte workshop te geven. Deze wordt heel enthousiast ontvangen.

Enthousiaste deelnemers

Uiteindelijk geef ik de training samen met Aida, een trainster van WHY die de Libre training nu voor de derde keer geeft. Claudia zou eigenlijk ook meedoen als trainer, maar zij heeft het vooraf zo druk gehad met het voorbereiden van het lokale Poëziefestival dat half mei zal plaatsvinden, dat zij zich niet goed heeft kunnen voorbereiden en dus liever deelneemt als participant.

We werken met een format van twee weekenden, waarbij we op vrijdagavond beginnen en zaterdag en zondag de hele dag werken. Dit bevalt heel goed. Het is voor mensen makkelijker om twee weekenden vrij te maken dan 5 dagen achter elkaar en op deze manier hebben ze ook meer gelegenheid om hun leerervaringen toe te passen en daarop te reflecteren. Voor ons als trainer is het ook prettig dat we hierdoor de kans krijgen het gebied beter te leren kennen en tussentijds wat andere workshops aan te bieden.

Het is ongelofelijk en hartverwarmend hoe leergierig de mensen hier zijn. Ze hebben zo weinig toegang tot scholing (eigenlijk geen) dat ze optimaal van de gelegenheid gebruik willen maken. Ze hangen dan ook aan onze lippen en doen enthousiast mee aan elke activiteit. Als we voor een oefening vragen om vrijwilligers moeten we echt ons best doen om eerlijk te kiezen uit de vele opgestoken handen.

Bijna alle trainingsonderdelen zijn nieuw voor de deelnemers en ze hebben de ene eye-opener na de andere. Zoals gebruikelijk wordt met name het onderdeel over coaching heel enthousiast ontvangen. Er gaat een wereld voor ze open, want de traditionele manier van leidinggeven is ongelofelijk autoritair hier. Ik sta bijvoorbeeld versteld als een heel lief, verlegen meisje zich aanbiedt als vrijwilliger bij een oefening over instructie geven en zich opeens ontpopt als een soort schreeuwende militair. Mijn verbazing wordt nog groter als zij vervolgens van de groep de feedback krijgt dat ze ‘steviger moet optreden’ omdat ze haar anders niet serieus gaan nemen.

Extra workshops

De gemeentelijke organisatie is enorm corrupt en weinig geliefd. Een aantal leiders van de gemeente is uitgenodigd voor de training en heeft zich aanvankelijk ook opgegeven, maar uiteindelijk doet er maar één van hen mee. Omdat het heel belangrijk is voor het dorp dat er meer persoonlijk leiderschap komt vanuit de gemeente, bieden we aan om op een woensdagmiddag een soort pre-workshop te geven in de hoop dat ze een volgende keer wel mee zullen doen.

Er komen uiteindelijk 18 mensen en in het begin is de energie ver te zoeken. Half ingeslapen hangen ze in hun stoelen en als we ze vragen om voorbeelden te geven van mensen die hen inspireren, zeggen ze dat ze geen uitspraken willen doen over persoonlijke dingen omdat dat in een klein dorp voor problemen kan zorgen. We laten ze veel oefeningen doen om ze wakker te krijgen en na het eerste uur is er al een drastische verandering zichtbaar. Ze beginnen mee te doen en zowel met ons als met elkaar te praten. Na afloop van de training zijn ze geëmotioneerd en blij. Sommigen geven aan dat ze zelf de workshop willen geven binnen de gemeente, omdat volgens hen iedereen daar er werkt, die hard nodig heeft. En de meesten geven aan ook in oktober dolgraag mee te willen doen aan de training.

Een aantal deelnemers werkt op de lerarenopleiding en vraagt ons om ook daar een workshop te geven. Veel mensen zijn hier namelijk ongelofelijk verlegen en daarnaast hebben ze weinig didactische ervaring (de leerlingen, maar ook de leraren hebben weinig kaas gegeten van ‘interactief lesgeven’). We stemmen ermee in, maar uiteindelijk wordt de training niet georganiseerd. Wellicht in oktober…?

Nieuwe trainingen worden spontaan gepland

Al vanaf de eerste dag komen deelnemers naar ons toe met de vraag of we niet ook in hun organisatie de training kunnen geven en laten weten dat ze zelf ook graag zouden willen doorgeven wat ze in de training leren. Er is echt een diepe behoefte aan dit soort trainingen op alle niveaus en in verschillende organisaties.

Danny van de bibliotheek is nauw betrokken geweest bij de organisatie van deze training en geeft aan dat hij deze in oktober wel opnieuw wil organiseren. Francisco biedt aan om hem daarbij te helpen.

Omdat er zo’n enorme vraag is naar vaardigheden om het geleerde door te geven, bespreken we met de groep de mogelijkheid om de volgende training te combineren met een ‘train the trainer’ voor de mensen die nu deelnemen. Zonder er verder over na te denken geven ze allemaal aan dat ze dat dolgraag willen. Sommigen willen echt zoveel mogelijk leren en vragen om een training van 5 volledige dagen. Anderen willen ook graag, maar kunnen geen vrij krijgen van hun werk. Daarom willen ze graag een training van een aantal avonden. We beloven dat we ons best gaan doen om beide aan te bieden.

Evaluatie

Op de vraag hoe ze de training in het algemeen waardeerden, antwoordde één deelnemer met een 8, zeven deelnemers met een 9 en 14 deelnemers met een 10. Gemiddelde cijfer: 9,6.

Magische plek

Het is een geweldige kans om op deze magische plek een training te mogen geven. De leergierigheid en de openheid van deze mensen raakt me diep. Wat ik heel leuk vind, is dat ze blijkbaar al snel op hun gemak zijn met ons en veel grapjes maken.

Aida is samen met mij de enige trainer en dat pakt heel goed uit. Ze maakt een ongelofelijke groei door en staat steeds steviger en professioneler voor de groep. Tegelijkertijd heeft ze het geduld en de rust om echt contact te maken met de deelnemers. Iets wat ik zelf nog wel eens lastig vind, aangezien het tempo hier zo ongelofelijk veel lager ligt dan ik gewend ben.

Reageren binnen deadline valt niet mee…

Na de trainingen in Santa Cruz en San Ignacio de Moxos vertrek ik richting La Paz voor de follow-up training van de groep die daar vorig jaar augustus heeft meegedaan aan ons 5-daagse Leiderschaps- en communicatieprogramma. Elf leiders hebben indertijd het volledige programma afgerond. Voor dit programma hebben de trainers van WHY Bolivia ze allemaal gebeld en tien van hen bevestigden dat ze bij het vervolgprogramma aanwezig zouden zijn.

Twee weken voor de training was de deadline voor het insturen van het voorbereidingsformulier. Omdat maar heel weinig deelnemers dat hadden gedaan, hebben de trainers ze opnieuw allemaal gebeld en de deadline met een week verlengd. Na het verstrijken van die termijn hebben we een mail gestuurd aan degenen die het formulier niet hadden opgestuurd, met de mededeling dat ze helaas niet aan het programma konden deelnemen. We hebben ze daarbij uitgelegd dat onze manier van werken gebaseerd is op het idee dat we samen de training maken en kennis delen en dat hun actieve betrokkenheid daarvoor essentieel is. Deze betrokkenheid komt naar voren (of niet) in specifieke handelingen zoals het aanleveren van een reflectie voorafgaand aan de training.

Coachingstechnieken

Uiteindelijk zijn er dus maar zeven deelnemers; dit heeft als voordeel dat we heel persoonlijk kunnen werken. De eerste dag staat grotendeels in het teken van reflectie op de training en de transfer van leerervaringen en het delen van verhalen/ervaringen.

De tweede dag oefenen we met name veel met coachingstechnieken. Dit is voor veel deelnemers een heel nieuwe manier van werken die ze zich graag eigen willen maken. Het is duidelijk te merken dat het schoolsysteem, de manier van opvoeden en veel bedrijfsculturen in Bolivia erg hiërarchisch zijn. De deelnemers hebben veel moeite met het maken van de switch naar een meer participatieve manier van leidinggeven, maar zijn vastbesloten om zich hierin te verbeteren.

Op zondag sluiten we de training af met een Aptapi: een picknick waarbij iedereen wat te eten of te drinken meeneemt.

Vervolgtraining

De deelnemers geven aan behoefte te hebben aan verdere training en met name aan handvatten om het geleerde door te kunnen geven aan anderen in hun organisatie.

Andrea geeft aan dat zij graag een volgende Libre training wil organiseren. Ze heeft al een lijst met potentiële organisaties die ze wil aanschrijven en ze heeft ook een gratis trainingsruimte op het oog. Het idee is om deze training aan het einde van 2014 te organiseren. De deelnemers voelen er veel voor om rond diezelfde tijd ook een Train the Trainer programma te organiseren, maar het wordt niet echt geconcretiseerd wie dat gaat doen.