Verslag groep 51 Tanzania

Arusha, Tanzania

Trainingsdata: 22-26 juli 2014

Door Erik Bos

Nieuw in Tanzania, vertrouwd in Afrika

Arusha, Tanzania. Het uitspreken alleen al is een feest. Na anderhalf jaar volop vanuit Nederland te hebben gewerkt, stond ik nu ingepland voor ons debuut in dit stuk van Oost-Afrika. Van anderen had ik al gehoord dat de regio mooi was, met de beroemde wildparken en de Kilimanjaro ‘om de hoek’. Ik herinner me ook dat ik al eens een jaar of zeven geleden een sollicitatiebrief heb geschreven toen MDF een vacature had voor een trainer in Arusha. Nou ja…als de berg niet naar jou toekomt…

De stad zelf bleek juist weinig nieuws te bevatten. Hoewel het drie jaar geleden was dat ik in dit deel van de wereld rondliep, voelde ik me meteen weer vertrouwd met de geluiden, het stof en die bijzondere geur van een Afrikaanse stad. Alsof iemand een gerecht met zonnestralen en lekkere kruiden bereidt…maar dan wel geroerbakt in dieselolie. Opeens is weer het logisch dat er 25 mensen in een taxi zitten en vijf op een motor. En vanaf het eerste moment begroet ik weer iedereen op straat. Jambo tegen de kleine kinderen, mambo tegen de rest. Vertrouwd…en tóch…ik lóóp daar anders…ik kíjk daar anders… nóg weer anders dan ik doe als toerist in Gent of als trainer in Peru. Afrika is anders. En tegelijkertijd bekend terrein.

Projecten bezoeken

Deze training was prachtig ingeklemd tussen twee andere fraaie tijdsbestedingen. Enerzijds Libre’s eigen tweedaagse Summerschool in Utrecht en Nieuwegein. Daarin leiden de buitenland-trainers elkaar op in werkvormen, interculturele vaardigheden en handigheidjes-op-reis. En anderzijds de al veel eerder geplande en welverdiende zomervakantie. Er was dus weinig tijd voor extra sightseeing, maar juist wel net genoeg om een hele dag deelnemende organisaties te bezoeken. Zo kende ik al een derde van de deelnemers én hun projecten toen een dag later de training begon.

Het heftigste verhaal was dat van de deelnemer die een Albino-opvanghuis wil starten. Albino’s worden gestigmatiseerd en gediscrimineerd in Tanzania, en nog erger…er wordt ook op ze gejaagd. Medicijnmannen betalen er geld voor of noemen het als een essentieel onderdeel voor genezing. En met ‘er’ wordt dan een lichaamsdeel bedoeld…. Soms wat haren, soms een arm en soms een voorhuid. “Het werken met deze doelgroep wordt mijn dood”, dat is wat deze man zei. En hij doet het toch. Omdat niemand anders het doet. En dat kan hij niet aanzien. En ik realiseer me weer eens dat ik ergens wel trots mag zijn op mijn daden, maar dat er zovelen zijn die verder gaan en aanzienlijk meer risico nemen….

Jobortunity

We waren dit keer te gast bij Jobortunity, de prachtige organisatie opgezet door Kim Groeneweg. Zij vult het gat tussen een grote horeca-markt (luxe resorts, wildparken, restaurants…Tanzania trekt veel rijke toeristen) en vele jonge, welwillende mensen die graag een inkomen willen, maar niet weten hoe je je dient te gedragen als horeca-professional. Zij biedt samen met haar staf van lokale trainers leergangen aan (aan jaarlijks 80 geluksvogels, want schoolgeld wordt heel laag gehouden) in met name attitudetrainingen en beroepshouding. Jobortunity stoomt deze jongens en meiden klaar voor het echte werk, inclusief stages. Met veel succes: een groot deel van de alumni komt goed terecht. Alleen het verdienmodel loopt nog niet vlekkeloos…het lukt ze nog net niet de begroting sluitend te krijgen. Dus een uitwisseling van ideeën en plannen lijkt logisch. Zij zijn verder in het werken met lokale trainers, wij met geld verdienen als stichting. We gaan vast een mooie win-win tegemoet!

De hosting was –hoe kan het ook anders- uitstekend en de groep en ikzelf hebben de hele week qua logistiek vlekkeloos kunnen werken, in een heerlijke omgeving.

De groep

De groep bestond weer uit een gemêleerd gezelschap, met de nodige stereotypes…dat wil zeggen aan het begin van de week.

Ik heb de oude wijze man die vooral beluisterd wilde worden, zien veranderen in iemand die de gelijkwaardigheid opzoekt. Hij vertelde op de een-na-laatste dag dat er bij hem thuis iets was veranderd in de sfeer. Dat als híj echt naar zijn vrouw luistert, zij dat warempel ook naar hem doet.

Er waren de trotse dames en heren die al het nodige bereikt en meegemaakt hadden en er ondertussen aan gewend waren geraakt dat anderen naar hen opkeken. Wat ik zo gaaf vind, is dat ook nu weer ‘het goede’ (in dit geval een goede training) er snel voor zorgde dat de harnassen uitgingen, het ego kleiner werd en men wederom zonder weerstand en zó onderzoekend de oefeningen in ging.

En dan was een jonge dame – waarin het powerhouse-gehalte heus al wel zichtbaar was – die bijna ontdaan was van angst en schaamte… omdat ze niet goed Engels kon, nog nooit eerder zomaar iets in een groep met oudere mensen had mogen zeggen en nog zo wat van die krachtige en moeilijk voor te stellen interculturele factoren. Toen ze merkte dat het geen cursus was, zat de schrik er behoorlijk in, waardoor ze niks meer deed of zei behalve aantekeningen maken. Ik heb een lange stok van zeker een meter of vijf door het raam het klaslokaal in laten komen. Ik had er een naamkaartje aan gemaakt met ‘angst’ in het Swahili. Telkens als ze een uur niks had gezegd, trok ik de stok zo’n 20 centimeter verder naar binnen. Telkens als ze feedback gaf, meedeed met een brainstorm of zich aanbood als vrijwilliger ging de stok weer een stuk naar buiten. Aan het einde van de tweede dag (ik begon ermee op het begin van die dag) lag de stok al over haar tafel/plek. Soms keek ze me aan alsof ze m’n bloed wel kon drinken. Maar telkens als ik haar vroeg of ze snapte wat ik aan het doen was, kon ze het uitleggen. In rap Swahili of gebroken Engels kwam er dan uit dat ik haar uitnodigde om leiderschapsgedrag te vertonen… oftewel minimaal meedoen met haar peers. Hoewel ik zelf echt m’n twijfels had of het zou werken (voor hetzelfde geld zou ze juist verder in haar schulp kruipen of helemaal niet meer komen opdagen de volgende dag), bleef ik door het bewegen van de stok haar feedback geven op haar moed… of het ontbreken ervan.

En het lukte. Vanaf dag 3 begon ze initiatief te nemen, feedback te geven na oefeningen en zelfs grapjes te maken. Aan het einde van de vierde dag (ze bediende de stok toen allang zelf… als ik haar een glimlach gaf wist ze wel hoe laat het was) had ze stok naar buiten gewerkt en heel beheerst en met een brede grijns het raam met klink en al op slot gedaan. Waarna de groep haar een luid applaus gaf!

Er was sowieso al heel snel een goede sfeer; zo werd er bijvoorbeeld al gauw met me gedold. Leuk voorbeeld daarvan was bij een oefening rond presenteren, in dit geval over gedragingen van goede leiders. De dame in kwestie, die haar groepje vertegenwoordigde, noemde ‘betrouwbaarheid’ als kwaliteit. En dat het te laat komen van Erik bij het bezoek aan haar ngo dus verre van goed voorbeeldgedrag was geweest. Touché… Iedereen grootste pret natuurlijk.

Dat ze sowieso behoorlijk bij de pinken waren, bleek wel toen ze me gewoon gegoogled hadden (iets waarmee ik in Nederland regelmatig mijn trainees verras)…”You won the Jelsma Award from Oxfam… sounds good… what does Jelsma mean?”. Ongekend leuke assertiviteit!

Dan nog dit:

Leuke anekdote: we doen vaak een eenvoudige oefening waarbij in twee rondes het verschil duidelijk wordt tussen open en gesloten vragen. In ronde 1 schrijf ik een dier in m’n schriftje en de groep moet door middel van gesloten vragen achterhalen welk dier het is. Het kost vaak een vraag of twintig om – in dit geval – de ‘wesp’ te vinden. Om in ronde twee te merken dat met open vragen (‘Wat heb je opgeschreven?’) ook met één vraag de ‘beer’ te raden valt . Ook nu leverde dit een eye-opener op (die later wordt omgezet in een observatiepunt tijdens rollenspellen).

Een goed uur later oefenen we LSD: Luisteren, Samenvatten en Doorvragen. De opdracht is: iemand stelt me een (open) vraag en een volgende deelnemer vat samen en vraagt door. Zo krijgen we snel een beeld voor wie dit een makkie is en wie dit lastig vindt. Vraagt één van de deelnemers: “My question is… why did you say that a wasp is an animal”? Dat vonden we met z’n allen best moeilijk om uit te leggen aan iemand die beweert dat wespen echt niet bij de dieren horen. Goeie om te onthouden voor het besef dat mensen in andere landen een andere kijk op zaken hebben….

Oogst

Ook dit keer weer gebeurde er wat we bij Libre zo mooi en belangrijk vinden: de deelnemers ontwikkelen nieuwe gedachten en inzichten, willen daarna ander gedrag toepassen en oefenen dat volop.

Door de week heen heb ik de volgende dingen gehoord:

• ‘het werkt veel beter om bij feedback ook te zeggen om welk gedrag het gaat, anders heeft de ander geen idee wat je nou precies bedoelt’
• ‘zolang ik me overdreven neutraal opstel, is het lastiger voor anderen om me als rolmodel te zien’
• ‘ik durf nu met iedereen te praten, zelfs met oudere mannen’
• ‘ik heb door hoe ik (als jonge vrouw) mezelf kan beschermen én in contact kan zijn’
• ‘als ik echt naar de ander luister, heeft de ander ook veel meer zin om echt naar mij te luisteren’
• Deze ontwikkeling, mijn eigen ontwikkeling door hier te werken en de lol tijdens zo’n week, maken dat ik weet dat ik met de juiste dingen bezig ben.

Naar huis

In de terminal van Kilimanjaro International Airport, een stukje buiten Arusha, vertelt een toeriste me teleurgesteld dat ze eerder terugvliegt dan haar vriendinnen: hoogteziekte gekregen bij de beklimming van De Berg. Oh ja… die berg… die is hier ook ergens. Die heb ik (verdorie) nu voor de tweede keer niet gezien… bij aankomst mist en bij vertrek pikdonker. Maar een bergje kan voor mij de pret niet drukken…. Want met z’n allen gaan we nog steeds skyhigh met Libre. Even in mijn arm knijpen. Ik heb zojuist het 51e project afgerond….

Tuonane baadaye, see you later!