Verslag groep 65 Kenia

Karuhu, Kenia

Trainingsdata: 2-6 maart 2015

Door Josefien de Kwaadsteniet

Karibuni Kenia (welkom in Kenia)

Vorig jaar ontmoette ik de energieke Joyce Mwangi tijdens een workshop in Ghana. Een paar maanden later bevind ik mijzelf in een mooi dorpje op ongeveer 1,5 uur rijden van Nairobi. Het is heerlijk om hier na een lange tijd weer eens te zijn, en ook de weinige woorden Kiswahili (een van de meer dan 40 talen die Kenia rijk is) die ik machtig ben, komen weer terug. Na de eerste nacht in Nairobi ontmoet ik daar Joyce en haar dochter en vertrekken we samen naar Kenol, hun thuisbasis. Daar overnacht ik in een hotel en geniet fijn de hele nacht van de swingende muziek in de Sportsbar van het hotel. Het is zaterdag, én mensen hebben net hun salaris gehad, dus dubbel feest! Zelfs de oordoppen konden hier niet tegenop.

Vol is nog lang niet vol

De dag erna maak ik met Joyce en haar dochter een uitstapje naar een waterval in de buurt, voordat we naar het dorp gaan waar de training plaatsvindt. We reizen met lokale busjes, matatus. Eerst wachten tot het busje vol is, en vol heeft in Kenia een andere betekenis dan in Nederland. Ingeklemd tussen andere passagiers, de knieën tegen de stoel voor me gedrukt, de tout (chauffeur) met een kegel van jewelste van de nacht ervoor, die zijn lijf en ledematen over zijn passagiers drapeert omdat hij niet kan zitten. Snel gaat het niet, omdat er geen vaste haltes zijn en mensen aan de tout laten weten waar ze eruit willen. Dus soms stopt het busje om de 100 meter om mensen in en uit te laten stappen. De gordels die een paar jaar geleden verplicht waren, zie ik ook nergens zitten. En over de rijstijl van de chauffeur zal ik het verder maar niet hebben. Je zou het een avontuur kunnen noemen, als je jong en toerist bent zoals ik 18 jaar geleden. Nu kijk ik er toch anders tegenaan. Dit is dagelijkse kost voor mensen hier. En nu begrijp ik waarom Joyce zo graag een auto wil. Dat is zeker geen luxe, vooral niet als je met dorpen op het platteland werkt en graag veel wilt doen.

Familie Evanson

Joyce neemt me mee naar mijn gastgezin, de familie Evanson, waar ik gedurende de training zal verblijven. De man is gepensioneerd leraar Engels en wiskunde. Samen met zijn vrouw heeft hij zijn handen vol aan alle activiteiten op hun boerderij. Ze hebben twee koeien, een paar geiten, kippen met heel veel kuikens, twee eenden die als bescherming dienen tegen roofvogels die op jacht zijn naar kuikens en een poes tegen de ratten. Op de compound staan een paar huisjes, waaronder het hoofdhuis, twee kleinere huisjes en een keuken. Toilet met gat in de grond en douchehok zijn buiten en heel klein, maar het voelt weer puur natuur in een dergelijke prachtige omgeving. Ik heb een eigen kamer, in een huisje dat ik deel met dochter Catherine: wat een luxe! Er is wel elektriciteit maar geen stopcontact in mijn kamer. En vooral geen muziek maar prachtige geluiden van de natuur. Ik ben heel blij en dankbaar dat ik hier een weekje mag blijven.

Go with the flow

Elke dag wandel ik met meneer Evanson naar de trainingsruimte en terug. Dat gaat soms snel en soms minder snel, afhankelijk van hoeveel bekenden van meneer Evanson we onderweg tegen komen. Na een kwartier(tje) lopen komen we aan bij de trainingsruimte, een kerk gelegen aan de doorgaande weg. Het is de eerste keer dat ik in een kerk training geef, de akoestiek is galmend en we mogen niet bij het altaar komen maar qua ruimte is het prima. Er wordt wel enige creativiteit vereist: plakband uit Nederland laat door de warmte al snel los, er is geen flip-over of materiaal om er een te fabriceren, er zijn geen tafels, buiten zijn er in de directe omgeving geen bomen en rond één uur ’s middags wordt het een soort sauna. Maar niemand laat zich hierdoor intimideren en iedereen doet zijn uiterste best om zoveel mogelijk uit de training te halen. De plakgom blijkt gelukkig sterk genoeg voor de flip-over vellen en af en toe leg ik ze gewoon op de grond, dat werkt ook prima.

De training verloopt in het Engels, wat de meeste deelnemers wel kunnen volgen maar niet altijd spreken (of zich er niet goed genoeg in kunnen uitdrukken). Hierdoor is het noodzakelijk om regelmatig een en ander te laten vertalen om zeker te weten dat iedereen mee komt Het voordeel is dat herhaling in hun eigen taal voor de meesten erg nuttig is omdat voor velen het onderwerp compleet nieuw is. En degene die vertaalt kan meteen zijn presentatie- en communicatie-vaardigheden oefenen. Het nadeel is dat ik minder kan doen dan ik zou willen, maar mensen kunnen nou eenmaal niet meer aan dan ze aan kunnen en je moet meegaan met de flow van de groep. Daarom heb ik alles zo simpel en behapbaar mogelijk gehouden. De familie die achter de kerk woont, zorgt elke dag voor een heerlijke teabreak en een zalige lunch.

Zoveel mogelijk onderwerpen behandeld en geoefend

Dag 1 beginnen we 1,5 uur later dan gepland omdat veel mensen te laat komen. Ik besluit te wachten totdat er in elk geval genoeg mensen zijn om de name game te kunnen doen. Na de regels voor gebruik van de kerk en de introductie van Joyce stel ik mezelf voor en vertel ik over Libre Foundation. Daarna doen we staand in een cirkel de name game met een bal van papier. Deze verloopt erg leuk en is een goede ijsbreker. Bij het vragen naar verwachtingen komen er vrij algemene dingen uit zoals leren van elkaar, een betere leider worden, in staat zijn om de leden van mijn groep te briefen zodat zij ook leren.

Daarna gaan we over op het tijdschema, de regels en het verdelen van rollen: leader, animator, chaplain (voor bidden bij start, breaks en eind) en timekeeper. Daarna is het tijd voor een heerlijk kopje thee. Na de pauze gaat men in kleine groepjes aan de slag om na te denken over slecht leiderschap. De oefening om een sticker te plakken bij gedrag dat je zelf wel eens vertoont, gaat heel goed en leidt af en toe tot hilariteit. Veel tijd besteden we aan voorbeelden en uitleg over het gedrag en de houding van slechte leiders.

Na de lunch, die iets later plaatsvindt dan gepland, gaan we door met eigenschappen van goed leiderschap. Op basis hiervan wordt een keuze gemaakt voor de thema’s van de training. Hierna is het alweer tijd om te stoppen. De temperatuur in de kerk is inmiddels ook erg hoog opgelopen, raampjes open helpt een beetje. Het niveau in de groep is divers, en er zijn veel mensen die voor het eerst een leiderschapstraining doen. Na de training loop ik met Mr. Evanson, die ook deelnemer is, terug naar de boerderij en is het heerlijk om even rond te struinen bij de koeien, geiten en de groentetuin.

Dag 2 beginnen we na het openingsgebed met een recapitulatieoefening in tweetallen. Daarna kijken we naar het programma van de dag en de rules en roles. Ik introduceer het onderwerp communicatie aan de hand van de one-way/two-way communicatieoefening waarbij deelnemers in duo’s rug aan rug staan. Persoon A heeft een tekening en moet persoon B instrueren bij het maken van diezelfde tekening in zijn schrift. Persoon B mag alleen zeggen ‘I am ready’ en ‘I don’t understand’. Op basis van deze oefening komt de discussie goed op gang over wat communicatie is.

Daarna doen we een oefening waarbij men in een cirkel staat. Een persoon krijgt een zin in zijn/haar oor gefluisterd die deze vervolgens door moet fluisteren aan zijn/haar buurman/-vrouw; daarbij mag de zin slechts één keer gezegd worden. Dit herhaalt zich vervolgens tot de laatste persoon die hardop de zin uitspreekt. Bijna altijd is deze vervormd, wat tot grote hilariteit leidt en tevens een goede aanleiding is om te praten over blokkades in communicatie. Na deze spellen bespreken we het two-way communicatie model (sender-message-canal-receiver met de pijlen heen en terug) en verschillende obstakels in communicatie (geluid, taal, kennis, hiërarchische relatie enzovoort).

Tevens behandelen we de belangrijkste communicatievaardigheden van een leider (vragen stellen, actief luisteren, gebruik van feedback, heldere instructies), dit allemaal met als doel om samen met anderen resultaten te bereiken voor de gemeenschap. Een leider werkt niet alleen maar met anderen, en we linken dit nog even aan de Ubuntu-principes van leiderschap. Na uitleg van de vaardigheden oefenen we met feedback door een rollenspel gespeeld door een deelnemer en mijzelf over hoe het vooral niet moet. Op basis daarvan leg ik uit welke stappen je kan volgen om goede feedback te geven. En wat het doel is van feedback geven en ontvangen (mensen laten groeien, om zichzelf beter te leren kennen en tevens om relaties te versterken).

Na de lunchpauze doet een van de deelnemers een klein spel om te laten zien dat we zonder communicatie wel kunnen bouwen, maar dat zonder goede fundering dat wat we gebouwd hebben snel weer in kan storten. De laatste oefening van de dag betreft actief luisteren. Twee deelnemers spelen een man en een vrouw die een verschil van mening hebben over de aanschaf van een koe of een geit. Op basis van dit voorbeeld oefenen de deelnemers vervolgens in kleine groepjes van drie. De evaluatie met gezichtjes met verschillende uitdrukkingen is heel positief, men verveelt zich nog niet en is zeer geïnspireerd vandaag!

Dag 3 begint, na het openingsgebed, met het fruitsaladespel, waarna de deelnemers op worden gedeeld in groepen fruit. In deze groepen krijgen ze een vraag over een onderwerp van de vorige dag (bijvoorbeeld: wat is het belang van communicatie voor een leider, wat is feedback, waarom is het belangrijk en hoe geven en ontvangen we het?). De groepen presenteren hun antwoord vervolgens aan de hele groep, waarbij de anderen kunnen aanvullen. Omdat de dag ervoor twee mensen afwezig waren en omdat herhaling goed is vooral voor mensen die iets voor het eerst horen, nemen we de tijd voor de recapitulatie.

Om wat nieuwe elementen toe te voegen, geef ik een aantal mensen feedback op hun presentatievaardigheden, wat erg gewaardeerd wordt. En zo is het ineens alweer tijd voor de theepauze met lekkere African tea en een cakeje. Na de pauze introduceer ik conflict management door een situatie te schetsen en te vragen hoe men zou reageren. Op basis hiervan komen de verschillende mogelijkheden voor gedrag aan bod (competitie, toegeven, vermijden, samenwerken en compromis). Vervolgens werken de deelnemers in kleine groepen aan een casus uit de trainingsmanual en bespreken ze hoe zij zouden reageren en wat de beste manier zou kunnen zijn. Een van de groepen presenteert de situatie door middel van een rollenspel op basis waarvan we nog eens naar de verschillende stijlen van conflicthantering kijken. Hierna zijn we wel toe aan een lekkere lunch die we wederom nuttigen op de compound achter de kerk.

Na de lunch is er nog precies genoeg tijd om het onderwerp problemen oplossen aan te snijden door eerst een spel te doen waarbij deelnemers in twee kleine cirkels in een knoop gezet worden. Vervolgens moeten ze uit de knoop zien te komen. Lessen van dit spel zijn dat je elkaar nodig hebt om tot een oplossing te komen, dat je moet communiceren om een oplossing te vinden en dat je samen sterker staat. Hierna introduceer ik de 5W1H vragen (wat, wanneer, waarom, wie, waar en hoe), geïntegreerd in de supervisiemethode waarbij een persoon zijn of haar probleem uitlegt, de anderen om de beurt vragen stellen, nadenken over een mogelijke oplossing en vervolgens verschillende suggesties doen. Dit oefenen we met een deelnemer die een casus inbrengt (leden komen steeds maar niet op dagen bij een meeting). Na deze sessie sluiten we de dag af met een evaluatie die wederom heel positief is.
En terwijl ik het verslagje van die dag uitwerk, zingt en danst de kleindochter van mijn gastfamilie enthousiast mee met de band van de Christian Union van een school hier vlakbij. Ik geloof dat de pianist en de zanger nog even met elkaar moeten stemmen…

Dag 4 begint met het traditionele gebed en een spel om mensen in groepen in te delen. In deze groepen moeten de deelnemers zo snel mogelijk onderwerpen en elementen per onderwerp opschrijven en een geluid maken als ze klaar zijn. Hierna vergelijken we de uitkomsten van de groepen. Omdat iemand er op dag 3 niet bij was, nemen we de tijd om alles nog eens uit te leggen, wat voor deze groep sowieso niet slecht is. Daarna leg ik brainstorming uit aan de hand van een voorbeeld gebaseerd op een vraag van één van de deelnemers: ‘Hoe krijgen we meer interactieve meetings met onze leden?’. Iedereen komt met ideeën en binnen no time staat het flip-over vel vol. Daarna leg ik de methode uit, en vraag naar mogelijkheden om deze als leider te gebruiken.

Het tweede onderwerp van de dag is presentatietechnieken. In kleine groepjes denken deelnemers na over moeilijkheden en uitdagingen die ze tegenkomen bij presentaties voor grotere groepen. Deze bespreken we met elkaar en ik geef een aantal tips & tricks. Hierbij is de belangrijkste boodschap: failure to prepare is preparing to fail. Dus: prepare en practice! En als het misgaat, leer ervan. Hierbij heb ik de Adult Learning Cycle laten zien en uitgelegd aan de hand van een voorbeeld. Tips & tricks voor presentaties zijn: bereid je voor (5 Wives en 1 Husband komt ook hier van pas), structureer je presentatie en gebruik goede communicatietechnieken om de aandacht te krijgen en te houden en interactie te stimuleren. Gedurende de dag doet de animator goed zijn best en wordt er flink gelachen en geklapt. De evaluatie is ook weer heel positief met zeer mooie uitspraken van mensen over inzichten die ze hebben gekregen en wat ze willen veranderen. Heel mooi om te horen.

Dag 5 bestaat uit de uitdaging om resterende onderwerpen de revue te laten passeren. De recapitulatie doen we wat korter en ik deel vervolgens de groepen in drie kleine groepen in. Elke groep heeft één leider die een vraag krijgt en met de brainstormmethode ideeën moet verzamelen. De vragen zijn: wat motiveert de leden van jouw groep om actief deel te nemen, wat demotiveert de leden van jouw groep om actief deel te nemen, en wat kan je als leider doen om motivatie van jouw groepsleden te stimuleren. Elke groep gaat vervolgens op bezoek bij een andere groep en voegt ideeën toe. Het resultaat is aardig verbluffend: zoveel bruikbare ideeën én geoefend in één klap.

Na deze oefening laat ik iedereen een chapati (een soort pannenkoek die veel gegeten wordt in Kenia, oftewel een cirkel of ‘taart’) tekenen verdeeld in punten met daarin activiteiten waaraan ze hun tijd dagelijks besteden. De activiteit waar ze het meest aandacht aan (moeten) geven krijgt de grootste taartpunt, en de kleinste gaat naar de activiteit die het minste tijd kost. Vervolgens vergelijken ze hun taart met die van hun buur en discussiëren ze hierover. De conclusie is dat iedereen andere activiteiten en prioriteiten heeft. En dat je hierin een keus hebt. Dat je als leider moet kunnen plannen, prioriteiten stellen, keuzes maken en delegeren. De hoofdvraag is: waarom moet je als leider tijd managen? Antwoorden die worden gegeven: om je doelen te bereiken, om jouw tijd en die van anderen zo optimaal mogelijk te benutten, om zo efficiënt mogelijk te werken en omdat tijd geld is.

Last but not least hebben de deelnemers in kleine groepen hun ideale community uitgebeeld via een tekening, een sketch en een lied waarbij ze ook aangeven welke vaardigheden zíj gaan bijdragen om dit ideaal te bereiken. Door deze oefening kunnen we nog even wat uitwisselen over teamwork en het belang van een gezamenlijk doel, duidelijke rollen en taken, duidelijke afspraken over communicatie en samenwerking én regelmatige vieringen van succesmomenten. Na deze oefeningen nemen de deelnemers de onderwerpen van de training nog kort door, evalueren ze hun eigen verwachtingen en vullen ze het evaluatieformulier in. Omdat er een kerkdienst gaat plaatsvinden, combineren we afsluitingsceremonie met de lunch bij de familie achter de kerk.

Ahsante sana

Het was heel erg mooi om elke dag de deelnemers meer uit hun schulp te zien kruipen. De meesten voelden zich in het begin erg opgelaten omdat hun Engels niet zo goed was, maar uiteindelijk ging iedereen trots op zichzelf naar huis. Het was een uitdaging voor mij om het zo eenvoudig mogelijk te houden, en ik heb vooral erg genoten van de mensen en het rurale gebied. Joyce Mwangi heeft het fantastisch georganiseerd en is iemand met een groot hart voor boeren. Het was een eer om een van haar dromen uit te laten komen.

Kwaherini (tot ziens allemaal)!