Verslag groep 7 Ghana

Groep 7

Bolgatanga, Ghana

Trainingsdata 22 – 26 februari 2010

Door Erik Bos

Eén jaar en één week na het debuut van Libre Foundation in Oeganda, trainen we de 7e groep.

Hoe komt Libre Foundation toch aan die deelnemers…
Op de Idealendag* loopt Maart Bos naar me toe en vraagt of ik ‘haar’ organisatie in Ghana wil ondersteunen door middel van training. Ik vertel haar dat we de leiders van 10 tot 15 organisaties per keer trainen. Zij vertelt dat er een Holland-Ghana Platform en een Ghana-Holland PLatfrom bestaat. In Nederland overleggen de donoren over fondsenwerving, verantwoording en publiciteit. In Ghana slaan de ontvangende partijen de handen soms ineen, om van elkaar te leren en ervaringen uit te wisselen.

En dat Ghana-Holland platform is het vervolgens gelukt om alle onze opdrachtgever op te treden. Ook hebben ze zelfstandig en professioneel alle logistiek rond de training verzorgd: deelnemerslijst, uitnodigingsbrief die ik nodig had voor een vrijwilligersvisum, betaalbare trainingslocatie, vergadering vooraf over de doelen en wensen, logisch en eerlijk budget, trainingsmaterialen…alles was gewoon goed geregeld!

Bolgatanga
Bolgatanga is een uit de kluiten gewassen dorp in het arme Noord-Ghana. Het is ook de provinciehoofdstad. Ghana heeft een handjevol grote steden en die zijn niet in het noorden. Het land is er plat (volop fietsen…) en in dit jaargetijde loeiheet en kurkdroog. Vijf liter water per dag en amper naar het toilet. In februari in de zon zitten was er dus niet bij, te heet voor een witte winterhuid….

Het dorp is vriendelijk en het was heerlijk om na enkele ‘gevaarlijke’ hoofdsteden nu gewoon ’s avonds onbezorgd rond te kunnen slenteren. Mensen groeten elkaar en er wordt gelachen en pret gemaakt. Overal is tijd voor. Er is bijvoorbeeld tijd om voor de derde avond op rij naar het internetcafé te gaan. En daar dan voor de derde keer de eenvoudige uitleg te horen: ‘it’s down’. Meer tekst krijg je dan niet: niemand in de wijde, wijde omtrek kan internetten…en niemand die dat erg vindt.

De groep en hun achtergrond
De oorspronkelijke groep bestond uit vijftien deelnemers, maar we zijn met veertien mensen geëindigd. Eén deelnemer, in het dagelijks leven leraar, had een nieuw schoolhoofd waarvoor hij plotsklaps een efficiënter afdelingsrooster moest maken. Dinsdagmiddag kreeg hij de melding dat er personeel moest besparen en als hij niet woensdagochtend een plan had ingediend, zou hij zelf het bokje zijn…. Geeft gelijk wat weer over motiverend leidinggeven anno 2010 in Ghana.

De andere veertien zijn voor Libre-begrippen hoog opgeleid. Een aantal mensen heeft universitaire opleidingen afgerond en zijn dus hoger geschoold dan ik. Daarbij hadden we drie echte seniors (zestigers) in de groep, met een schat aan (zelfs internationale) ervaring. Verder noteerden wij als aanwezige attributen: 8 motoren, 1 auto, 2 videocamera’s, 14 mobiele telefoons (waarvan er eentje ook mail kan downloaden, mits de server het doet) en enkele laptops.

Vrijwilligerswerk als middel
Alles bij elkaar niet echt een dwarsdoorsnede van Ghana qua kennis, vaardigheden en vermogen. Schijn bedriegt echter, want één van de eigenaren van een camcorder vertelt vervolgens dat hij als schoolhoofd in Bolgatanga een inkomen heeft van €170,- per maand. Om benzine (voor zijn 125cc van Chinese makelij) naar zijn dorp te besparen, woont hij door de week niet bij vrouw en kinderen. Hij vertelt hoe graag hij het slecht betaalde onderwijs uit wil. Het liefst gaat hij werken voor een NGO die hem ook een allowance betaalt, een vergoeding. Vaak zijn die ‘ruime onkostenvergoedingen’ van NGO’s hoger dan een volledig lokaal salaris. Hij
doet extra goed zijn best met het bomen-plant-project (tegen erosie) dat hij nu leidt op vrijwillige basis om werkervaring in NGO’s op te doen, zodat hij vanuit daar verder kan solliciteren. De training is een mooi cadeautje in dit kader, dat hij op zijn CV gaat zetten.

Dit voorbeeld leert mij weer dat ook veel van de vrijwilligers die wij trainen nog steeds in een struggle for life zitten. Het dak boven het hoofd en water zijn geregeld, maar voor dagelijks eten en transport moeten wel maandelijks de eindjes aan elkaar worden geknoopt. Vrijwilligerswerk wordt dan voor sommigen een middel, niet een doel. Ik kan het ze niet kwalijk nemen. De drie blonde meiden van 20 die in een veel te dure airconditioned 4×4 landrover bij de grens (ik reisde via Burkina Faso) langs raasden, wekken bij mij net wat meer irritatie en vraagtekens op.

De training
Ik zie een patroon in de trainingen in Afrika. Op dag 1 is de hele groep stil, onwennig en afwachtend. Men kent het idee participatory (interactief) als fenomeen, maar dat betekent niet dat men gewend is om te reageren op vragen van de trainer. Zaken als je eigen mening, feedback en met name reflectie zijn volslagen onbekend. In Lingo-termen: het staat niet op de kaart om je eigen gedrag onder de loep te nemen en dat als uitgangspunt te nemen voor de resultaten in je leven. Het uitgangspunt in Ghana (maar ook in Oost-Afrika) is simpel. Je commandeert iedereen die lager in rang is en zelf wordt je afgeblaft (in onze ogen dan, hè) door iedereen die hoger staat.

Een mooi voorbeeld van hoe zo’n groep verandert door de week heen. Op de eerste dag is er een groepsopdracht: overleg met elkaar over deze vier vragen (bijvoorbeeld: hoe leren volwassenen?), wordt het binnen 20 minuten eens en kies iemand uit die de antwoorden presenteert. Bij de presentatie die dan volgt kijkt de groep mij aan, aan het eind. Ze verwachten dan een goed- of afkeuring. Het kost echt tijd en moeite, met praktische voorbeelden, om duidelijk te maken dat ze zojuist gevraagd is naar hun mening. Hoewel ze de nabespreking enorm boeiend vonden (ik ging natuurlijk meer in op de gebruikte vergadertechniek, timemanagement en presentatietechniek dan op de inhoud), verwachtten ze helemaal aan het eind dan nog wel even de goede antwoorden.

Op Dag 4 was dat compleet anders. Er was weer een groepsopdracht gedaan, dit keer over samenwerken. De groep was in drieën gesplitst, met elk een taak die de andere twee groepen niet wisten:
· groep A moest de twaalf stoelen die buiten stonden rond de mangoboom zetten;
· groep B moest de stoelen en het laken dat hing te drogen bij elkaar brengen;
· groep C moest drie stapels van vier stoelen maken.
In plaats van samen te werken werd er minutenlang aan stoelen getrokken en geduwd. Ik heb ze op een gegeven moment zonder verdere uitleg (er waren al wel eerdere samenwerkingsoefeningen gedaan) naar de trainingszaal gestuurd en vijf minuten groepsoverleg gegeven.

Na vier minuten werd ik binnengeroepen en was de enige tekst: we understood, can we please continue. Ik ben direct doorgegaan met het volgende onderwerp en heb later met een deelnemer even gecheckt. Die vatte keurig samen, dat iedereen binnen een minuut doorhad dat men weer te veel aan navelstaren had gedaan en niet bereid was de ander te laten winnen. Er was zelfs aangehaald (in vier minuten!) hoe iemand doorhad wat hij deed op zijn project en dat hij per direct zijn andere staff-leden met meer openheid tegemoet zou treden.

Ik vond het mooiste dat de groep in enkele dagen blijkbaar had geleerd hoe men dankzij doelen stellen, bewuste keuzes en reflectie persoonlijke ontwikkeling in eigen hand kan nemen. Voor mij is dat hartverwarmend.

De resultaten
Net als bij vorige groepen krijgen de deelnemers op de laatste dag een tweeledige opdracht mee. Deel 1: schrijf over een maand een bericht naar Libre Foundation welke gedragsveranderingen je merkt. Wat doe je anders dan voorheen? Deel 2: schrijf in de maand juni wat je de afgelopen maanden hebt zien veranderen in jouw project, dankzij jouw nieuwe gedrag. Van deel 1 hebben we inmiddels de reacties binnen, hierbij een selectie:
· Joseph Wuni: “Since the training I see more cordial teamwork. I actually delegate more activities to my workers. I started keeping reports and challenges to provide clarity for both the workers and the donors.”
· Banmarigu Amos: “I am using a work plan now. At the end of the month I even have time to report to management what we have achieved.”
· Joseph Apusikaph: “I realize since the training that it is not all the time that my subordinates have to listen to me… but that I do have to also listen to them and take some of their good ideas too. It helps a lot to have a respectful relationship.”
· David Agongo: “I have to understood that guiding staff leads them to learn by themselves than instructing them.”

Onderweg
Anderhalf jaar onderweg met Libre. Resultaat na resultaat. Het lukt me goed om terug te kijken en te zien hoe het begon en wat al gelukt is. Het lukt me om te genieten van alle mijlpalen onderweg. Mijn grootste aandacht gaat echter naar de toekomst. Libre Foundation heeft een geweldig potentieel en we zijn pas sinds heel kort onderweg. Ik heb zin in de komende jaren!