Verslag groep 80 en follow-up groep 64.1 Tanzania

Arusha, Tanzania

Groep 80: 9-13 november 2015
Follow-up 64.1: 5-6 november 2015

Door Frank Oomkes

Ujamaa

Tanzania is in politiek opzicht vrij stabiel en het inkomen van de inwoners groeit gestaag, al is het nog steeds laag. Het land is, meer dan andere Oost-Afrikaanse landen, een eenheid, waarin tribale conflicten zeldzaam zijn. Van 1960 tot 1985 werd het land geleid door Julius Nyerere. Hij hoopte de verspreide boerenbevolking bijeen te krijgen in ujamaa dorpen, waarbij ujamaa staat voor ‘familieverband’: samenleven en boeren als groep. Denk hierbij aan Israelische kibboetsen en Russische kolchozen. Dat zou de agrarische productiviteit verhogen, de boeren zouden toegang krijgen tot moderne technieken en materiaal, en kleine boerderijtjes zouden vervangen worden door grotere eenheden. Deze grotere dorpen zouden dan eenvoudiger voorzien kunnen worden van wegen, scholen, klinieken en water. Naast deze gehoopte voordelen zou het ujamaa-systeem de ontwikkeling van ongelijke klassen voorkomen.

Het systeem kwam echter niet goed van de grond. Ondanks stevige aanmoediging van de staat en de garantie dat deze dorpen alleen op vrijwillige basis gevormd zouden worden, kwam het voor dat het leger werd ingeschakeld en dwang en geweld werden gebruikt. In 1977 waren zo’n 11 miljoen mensen in nieuwe dorpen gehuisvest, maar de voedselproductie viel scherp terug, met hongersnood als gevolg. Hoewel in 1979 ongeveer 90% van de boerenbevolking naar ujamaa-dorpen verkast was, kwam slechts 5% van de productie van gemeenschappelijk bewerkte grond. Ook andere hervormingen pakten niet goed uit: staatsindustrieën, staatsbanken, staats-‘marketing boards’, staatswinkels: het leidde vooral tot een gigantisch inefficiënte en geldverslindende bureaucratie.
Als Nyerere niet zo bedreven was geweest in het verkrijgen van buitenlandse steun, was het al veel eerder misgelopen. Ondanks alles heeft hij veel bereikt, met name in het onderwijs, de gezondheidszorg en de ‘social services’. Deelname aan het lager onderwijs liep op van 25 naar 95 procent van de lagere-school jeugd, en geletterdheid bij volwassenen van 10 naar 75 procent.

Nu is men opgetogen over de vrijwel vlekkeloos verlopen verkiezingen van oktober 2015, zonder on-rust en bloedvergieten achteraf, en de installatie van de nu al populaire president John Magafuli, bijgenaamd ‘de bulldozer’. Het volgende –door mij ingekorte- bericht haalde in november de Volkskrant:

Straatvuil opruimen doet de president zelf

Dar es Salaam – De nieuwe Tanzaniaanse president John Magufuli is de straten opgegaan van de hoofdstad Dar es Salaam om vuil op te ruimen. Verbaasde inwoners van de stad zagen hoe hun staatshoofd bij het regeringsgebouw straatvuil weghaalde. Magufuli, die in oktober werd gekozen, had de Tanzanianen opgeroepen de straten schoon te maken op Onafhankelijkheidsdag. De jaarlijkse feestelijkheden had hij om deze reden geschrapt. De president voert sinds zijn aantreden een campagne om de corruptie en het verval van het land te bestrijden. Eerder gaf hij belastingontduikers een week de kans hun achterstallige belasting te betalen. Ook ontsloeg hij corrupte overheidsfunctionarissen en verbood hij onnodige reizen van regeringsleden.

Wie meer weer lezen over de ontwikkelingen in Afrika na de onafhankelijkheid raad ik het zeer lezenswaardige boek aan van M. Meredith, The state of Africa, a history of fifty years of independence.

Arusha

Plaats van training is een buitenwijk van Arusha, een grote, heel los en uitgespreid gebouwde stad, bijna geheel laagbouw, met een aardig centrum en goede winkels. Hier is de organisatie gevestigd waarmee we voor deze projecten samenwerken: Vision 4 Youth. Daladala’s (minibusjes) en bodaboda’s (motortaxi’s) vind je overal; ze zijn spotgoedkoop, zoals alles in de winkels. Ik ben er in de najaarsmoesson, de korte regentijd. Dat houdt in dat het zeker één keer per dag of nacht keihard regent, waardoor de wegen (meest onver¬hard) in een rode modderpoel veranderen. Ik slaap in het ‘Help to self help Project’, op vijf minuten loopafstand van de trainingslocatie. Mijn kamer is ruim, beschikt over een eigen keukentje en het personeel is behulpzaam.

Voortreffelijke organisatie

Violet Ayoub, onze Lokale Projectcoördinator en Executive Director van Vision 4 Youth, is een zegen. Voortreffelijk georganiseerd, zorgvuldig, zorgzaam en lief; de beste coördinator die ik tot dusverre heb gehad. Ze is voortdurend in de buurt. Ook de catering is in orde: de deelnemers vinden het lekker. Ook is alles telkens op tijd. Hoera!

Nieuwe opzet follow-up

We starten met de tweedaagse follow-up, met zeven deelnemers. Ze zijn zeer gemotiveerd en spreken behoorlijk Engels. Bij de follow-ups lag tot nu toe de nadruk bij het bevragen van de deelnemers over het effect van hun deelname aan de 5-daagse training: hoe heeft het hun functioneren binnen hun gemeenschaps-organisatie, en zo het functioneren van de organisatie zelf, veranderd. Minder nadruk lag op herhaling en nieuwe lesstof. Om meer balans in de follow-up trainingen te krijgen tussen bevragen en herhalen/leren, werk ik in deze groep -als proef- met een wat andere opzet. Het relatief grote aandeel in de lesstof over hoe je een succesverhaal vertelt, laat ik weg. Ook breng ik ditmaal niet Transactionele Analyse als extraatje in, maar zorg ik voor levendigheid met de oefeningen ‘Team Run’, ‘Hindernissen’ en ‘Stoelen’. Hoewel dit de groepsdynamiek verstrekt en zorgt voor levendigheid en betrokkenheid, kies ik de volgende keer weer voor het inbrengen van Transactionele Analyse. Dat levert naar mijn idee meer op. Alle deelnemers laat ik een plenaire voordracht houden over wat ze na het volgen van de follow-up training (anders) gaan doen. Dit neemt relatief veel tijd in beslag en lijkt geen verbetering te zijn ten opzichte van de oude opzet.

De stof beklijft

In de vijfdaagse training zijn er negen deelnemers. Ze komen allen uit het jeugdwerk en bekleden vrij hoge posities binnen hun organisaties. Hun opleiding en Engels zijn gemiddeld meer dan toereikend.
Ik centreer de training rond hun leerwensen. Na de discussie over: ‘Wat is goed leiderschap?’ en de inleiding over de Ubuntu-stijl van leiding geven (I because of we), maak ik een lijst van alle topics die in de training aan de orde zouden kunnen komen. Ieder kan daaruit zijn of haar meest gewenste drie leerdoelen kiezen. De nadruk komt te liggen op communicatievaardigheden, leiderschapsstijlen, conflicthantering, time management, teamwerk, spreken in het openbaar, creativiteit en coaching. De training loopt als een trein, onder meer door de overzichtelijke groepsgrootte, het snelle leervermogen van de deelnemers en de ervaringsoefeningen, die ik gewoonlijk rond lunchtijd inlas. Ik laat de deelnemers de stof van de dag ervoor herhalen en bemerk tot mijn grote plezier dat die goed is beklijfd. Mede door de teamspirit en punctualiteit van deze groep is het erg prettig met hen werken. Wat me overigens -opnieuw- opvalt, is dat de overgave en het lef waarmee de vrouwen zich inzetten totaal niet onderdoen voor de inzet van de mannen.

Bijzonder prettige ervaring

Traditiegetrouw sluiten we ook deze training af met de feestelijke uitreiking van de certificaten; altijd weer een bijzonder moment. En belangrijk voor de deelnemers, omdat hier veel waarde wordt gehecht aan dit soort officiële documenten. De goede organisatie door Violet, de gemotiveerde deelnemers, de adequate trainingsruimte en de kleine afstand tussen locatie en hotel maakten deze trainingen in Arusha voor mij tot een bijzonder prettige ervaring.