Verslag groep 85 Kenia

Musikoma, Kenia
Groep 85: 14-18 december 2015

Door Anna Kanneworff

Opgepoetste aankomst

Zaterdagochtend 12 december om 8.00 uur vroeg kom ik aan op Nairobi Jomo Kenyatta International Airport. Een heldere dag. Kraakhelder blauwe lucht. Felle zon. Rode aarde. Smeltend asfalt. Afrika. Kenia. Iedereen staat netjes achter het hek voor de ingang te wachten. Iedereen lijkt heropgevoed; geen gedrang en gehazzel meer zoals ik me van jaren geleden kan herinneren. Bordjes met namen. En hier en daar een “Excuse miss, taxi?” Alles maakt een schoongepoetste indruk, na de brand van 2013 waarbij het hele vliegveld -om nog steeds niet opgeheldere redenen- afbrandde. Een kans voor de nieuwe president Uhuru Kenyatta (zoon van Jomo Kenyatta, de eerste president van Kenia) om zich van zijn beste kant te laten zien. En al snel is zichtbaar waarom alles er zo schoongepoets en ordelijk bij ligt. De paus is niet lang geleden langs gekomen, net als de president van de Verenigde Staten, Barack Obama. De billboards die hen welcome heetten, prijken nog langs de weg. Het blijkt Jamhuri Day –Independence Day– en overal hangen de Keniaanse vlaggen. Ik deel een taxi met mijn twee buurvrouwen uit het vliegtuig: Consolata uit Kenia, die voor het World Food Programme in Irak gestationeerd is en voor haar holiday leave na zes maanden terug naar huis gaat, en Filipa, een Portugese architecte die voor de UNHCR in Geneva werkt en op en neer vliegt om een instructietraining te geven over het in elkaar zetten van de mobile refugee homes. Daar kunnen we in Nederland ook nog wel wat hulp bij gebruiken.

De kern van leiderschap

De eerste stressfactor van Nairobi lijkt voorlopig uit te blijven: het verkeer en de eindeloze, uitzichtloze, dagelijks vastzittende verkeersstroom. We zijn gelukkig met deze onafhankelijkheids-dag; tot zover rijdt Mombasa Road heerlijk door. Totdat… we bij het nationale stadion komen en we ineens geen meter meer voor- of achteruit kunnen. De president houdt zijn jaarlijkse rede en daar is geen speld tussen te krijgen. Na ruim een uur vertraging word ik uiteindelijk afgezet bij mijn bed & breakfast in Kilimani. Ik val in een diepe slaap en word pas aan het einde van de middag wakker. Ik eet wat en overdenk nog eens wat voor mij de kern van leiderschap is. Leiderschap gaat over ‘wat wil ik bijdragen, waar kan ik aan bijdragen en wat wil ik dat mijn impact is – hier in dit leven, op deze aarde, binnen de omgeving waar ik adem, eet, slaap, liefheb, werk, woon en leef…’

Karibu Kenya

De volgende dag reis ik door naar Kisumu om van daaruit met de matatu en koffer op het dak in drie uur door te rijden naar Musikoma, waar de training gaat plaatsvinden. Midden op de weg word ik er vrij pardoes uitgezet, koffer ernaast. Een landweg, eromheen groen, veel groen, en hier en daar een boda of hotelli. Veel koeien. Maar nog geen Lokale Projectcoördinator te bekennen.
Ik sta hier nogal plompverloren en trek veel bekijks. Vertrouwen. ‘Het zal toch allemaal wel kloppen?’, flitst het door mijn hoofd. En ja, het komt goed. Voor ik het doorheb, staat Sylvia met haar zus voor m’n neus. Karibu Kenya, welkom in Kenya. We lopen samen naar mijn hotel en dan door naar de St. Paul’s Musikoma Primary School, die een halve kilometer verderop ligt, en die we vanwege de vakantie mogen gebruiken op uitnodiging van het schoolhoofd. Een buurvrouw van Sylvia zal de komende dagen in de keuken van de school voor ons koken. We nemen alles door, morgenochtend om 8.30 beginnen. Terug naar het hotel en vroeg naar bed.

Regenachtige start

Het regent hard, heel hard. Als ik aankom bij de trainingslocatie, is alleen Sylvia, de Lokale Projectcoördinator, er met haar zus, de eerste deelneemster van de training. Halverwege de ingang van de school staat Geoffrey te wachten; hij is verbaasd dat er niemand is. “Even if I had other things to do, I was told yesterday to come, so I came.” We lopen over de compound van de Primary school: leeg. Oef. ‘Het is de regen’, wordt me verteld. “People will come.” En ja, langzaamaan druppelen de anderen binnen. Ik ga in gesprek met degenen die er zijn, ze vullen hun Preparation forms in. Wat zijn hun ervaringen, wat willen ze leren? ‘How to get people’s understanding’, ‘How to manage’, ‘How to be a good public speaker’, How to make colleagues listen to and accept your feedback and take it positively, ‘How to deal with feedback myself in a positive way instead of running to the boss instantly, ‘How to gain confidence’, ‘How to talk in front of a big crowd’, ‘How to manage my time’, om er een paar te noemen. De deelnemers zijn zelf lokale jongerenleiders en leerkrachten, sommigen zijn net afgestudeerd. Naast de vragen over het leiden van een ngo, zijn er ook leerwensen op het gebied van het starten van een business, en hoe die te managen.

Gekozen leider

Na anderhalf uur is de groep compleet, 11 in totaal. De regen duurt onverminderd voort en maakt een hevig geluid door het tikken op het golfplaten dak waaronder we zitten. De eerste les in ‘public speaking’ kan beginnen. Omstreeks tien uur beginnen we met een korte oefening: wie kent wie. Bij degene die je kent, leg je een hand op de schouder. Daarna doen we een check-in en een name game om ieders naam te onthouden. Vervolgens introduceer ik het programma en de achtergrond van Libre. We stellen de groepsregels op en kiezen de dagleider. Dat blijkt nog niet zo eenvoudig. Op één na -Mozes, de assertiefste van de deelnemers- steekt niemand z’n hand op. Wie wil er nog meer? Het blijft stil. Ik laat de stilte voortduren, tot er uit de groep komt: “Ja maar… een leider moet worden gekozen door anderen, die wijst zichzelf niet aan.” Aha. Iedereen krijgt een stem en we gaan de hele groep langs. En zo komt er elke dag afwisselend een mannelijk en vrouwelijk leider naar voren. Want dat is belangrijk, zegt de groep, om zowel de mannelijke als de vrouwelijke stem te laten horen.

Persistent, patient, hardworking

We gaan aan de slag met het onderwerp ‘waarderend werken’ aan de hand van de oefening Little Paul’s home work, waarin een fout zit. Wat valt op? De fout. Maar wat vooral opvalt, is dat iedereen erg diplomatiek is in hoe ze dit melden: “I’m not sure if the first one is correct.” Ik vertel over hoe positief de hersenen reageren op een compliment, en hoe ze verkrampen wanneer je alleen op je fouten wordt gewezen.
We oefenen rond waarderend werken met eigen situaties waar de deelnemers trots op zijn, en doen in tweetallen een success interview. Een van de deelnemers, Gabriel, speelt met hulp van de mede-deelnemers zijn situatie uit: zijn vroegere leraar scheikunde moedigde hem aan en stelde vertrouwen in hem, waardoor het hem lukte om zijn teleurstellende resultaten op te halen. Langzaam begint de verlegenheid van het begin van de oefening plaats te maken voor een niets verhullende glimlach en een glinstering in zijn ogen. Kwaliteiten die hij uit zijn persoonlijke situatie haalt: persistent, patient, hardworking. Kan hij deze gebruiken als bouwstenen voor toekomstig succes? Jazeker! Hij straalt! Een eerste succes van de training is bereikt.

If you want to go fast go alone. If you want to go far go together

De volgende dagen gaan we op deze weg verder: if you want to go fast go alone. If you want to go far go together. Dat beklijft. We oefenen met feedback geven en ontvangen, actief luisteren en diverse rollenspellen. Iedereen heeft op dag één een persoonlijk doel geformuleerd voor de training, wat nu met enige pijn en moeite SMART wordt gemaakt, oftewel: Specifiek, Meetbaar, Acceptabel, Realistisch en Tijdsgebonden. Aha!, denkt een deelneemster -een lokale vrouwelijke leider met een eigen bedrijf. Om meer omzet te krijgen, moet ik dus elke dag vijf bekenden bellen en hen over mijn product vertellen! En een ander neemt zich voor elke dag minimaal één keer actief te luisteren naar een van haar negen broers en zussen. We eindigen met een check-out hoe de dag is beleefd: more cooperation, more organized, happy.

Vertrouwen

De rest van de dagen bouwen we hier op voort: meer openheid, vertrouwen, meer oefenen, meer samenwerken, meer lachen, meer feedback en honger naar modellen en theorie. We maken geblinddoekt een hindernisbaan voor de ander en staan stil bij vertrouwen: wat maakt dat je iemand vertrouwt? Hoeveel vertrouwen had je aan het begin en aan het eind? En hoe komt dat? Er wordt vooral gereflecteerd op hoe mensen van verschillende etnische achtergronden elkaar in Kenia normaal gesproken bij aanvang niet vertrouwen. Zo ook bij de deelnemers onderling, die van verschillende etnische komaf zijn. ‘Ik zou jou niet vertrouwen, puur op basis van waar jij vandaan komt. Omdat ik geleerd heb dat mensen die daar vandaan komen niet te vertrouwen zijn.’ We spreken veel over conflicthantering, met als hoogtepunt de oefening met de stoelen, die met ongekend fanatisme door de ruimte gaan, tot iemand beseft: ‘Hé, dit gaat over iets anders’, en de groep meeneemt in een oplossing.

Leiders van de toekomst

Time management is een eye opener, dus dancing is wel belangrijk maar niet urgent en cooking voor mijn broers en zussen allebei. We sluiten af me de check-out van de week -wat neem je mee, wat laat je achter? Ik laat tiredness achter; feeling mixed up, now much better, the fact that N. almost broke my hand; take with me all the laughter, learning and fun we had!

Wat een prettige, ontluikende en openende ontmoeting met deze jonge leiders van de toekomst in Kenia! Kwa heri badai!