Verslag groep 91 Tanzania

Bukoba, Tanzania
Groep 91: 7-11 maart 2016

Door Alette Broekens

“Thinking “out of the box” and good communication make us good Libre Ambassadors”

Bukoba

Met deze training komen we voor het eerst in Bukoba, Tanzania. Bukoba ligt aan het Victoriameer in noordwest Tanzania en is de hoofdstad van de regio Kagera. Het is een vrij arme streek. De belangrijkste inkomstenbronnen zijn landbouw en visserij. Een van de problemen is dat men hier vooral voor zichzelf verbouwt en er weinig sprake is van coöperaties onder de boeren. Men verwerft inkomsten voor zichzelf en het gezin, maar is niet erg gericht op productie en handel.

Bevolking

De lokale bevolking behoort voornamelijk tot de Haya-stam. Zij spreken allereerst hun eigen taal. Op school leren ze daarnaast in groep 3 (Ki)Swahili, en aan het eind van de basisschool Engels. Dit is dus veelal hun derde taal, die vrijwel alleen wordt gesproken door hen die de kans hebben gehad voldoende onderwijs te genieten. Dat is best een belemmering voor de verdere ontplooiing van de bewoners in deze regio. Zo ook voor de boeren. Men mist vaak praktische vaardigheden, doordat het onderwijssysteem voornamelijk gericht is op het opdoen van theoretische kennis. Ook is men door de gebrekkige beheersing van het Engels niet in staat om relevante informatie op de computer op te zoeken. Dit staat ontwikkeling van menig bewoner in de weg.

Waarom Bukoba?

Onze (kersverse!) Lokale Projectcoördinator (LPC), Paschal Nchundu, wilde in eerste instantie deze training graag naar Bukoba halen om zijn eigen organisatie te trainen. Hij is werkzaam als directeur van TAMA. TAMA staat voor Tanzania Agricultural Modernization Association. Hun motto is: where peasants are transformed to farmers. Onze training leek hem bij uitstek geschikt voor zijn doelgroep: de boeren. Gericht op leiderschap, communicatie, samenwerking en vooral op zelf-ervaring. Dus niet alleen maar boekenwijsheid, maar ook daadwerkelijke handvatten om deze boeren te helpen zich verder te ontplooien -ondanks hun (mogelijk) beperkte beheersing van het Engels.
Libre faciliteert in eerste instantie alleen de leiders van de lokale gemeenschapsorganisaties. Omdat per organisatie maximaal twee deelnemers worden toegelaten tot de training, zijn ook leiders van andere gemeenschapsorganisaties uit Bukoba en de omliggende regio uitgenodigd. De deelnemers vormen dan ook een zeer divers gezelschap, met uiteenlopende doelgroepen: boeren, vrouwen, gehandicapten, meisjes. In de doelstellingen van de deelnemende organisaties zien we wel overeenkomsten terug: emancipatie, empowerment, community development en aandacht voor de achtergestelde positie van de doelgroep.

Individuele doelstellingen

Vrijwel alle deelnemers geven aan te worstelen met het vinden en binden van hun vrijwilligers. Andere terugkomende vraagstukken zijn: ‘hoe om te gaan met een schaarste aan middelen en toch zo optimaal mogelijk je doelstellingen te behalen als organisatie’, ‘hoe schrijf ik een goede project- en fondsaanvraag’, en ‘hoe zet ik verschillende leiderschapsstijlen in, met name met betrekking tot conflictmanagement’.

Leerervaringen

De groep kenmerkt zich niet alleen door een grote diversiteit in doelgroepen; ook qua ervaring en kennis rondom leiderschap en communicatie, levenservaring, leeftijd en geslacht is dit een zeer gemêleerde gezelschap. Juist deze verscheidenheid maakt het mogelijk om op allerlei manieren te werken aan de vraagstukken van de deelnemers. Immers: ook in hun rol als leider van hun gemeenschaps-organisatie komen ze in de dagelijkse praktijk eenzelfde diversiteit tegen.

De deelnemers zijn zeer gemotiveerd, en er ontstaan boeiende discussies. Er wordt hard gewerkt en veel geleerd. Ik noem een aantal leerervaringen die ik waarneem:

• Het belang van goede tweerichtingscommunicatie: van de zender van de boodschap naar de ontvanger, en weer terug. Op deze manier wordt meteen helder of de boodschap begrepen is, en ontstaan geen/minder misverstanden.
• Feedback. Voor de deelnemers betekent feedback dat ze terugrapporteren aan collega’s wat ze tijdens hun veldwerk hebben opgemerkt. Tijdens de training maken ze kennis met een andere inkleuring van dit begrip, namelijk: het reflecteren op iemands handelen als vorm van leren en ontwikkelen. We hebben stilgestaan bij de letterlijke betekenis van het woord: voeding teruggeven aan de verrichter van de handeling en wat er eventueel verbeterd zou kunnen worden in communicatie, presentatie, etc.
• Het besef dat je buiten je gewone manieren van denken moet komen om bepaalde problemen cq vraagstukken op te lossen: het zogenaamde out-of-the-box denken. Zo kom je als organisatie en als land verder in je ontwikkeling.
• Het is in Tanzania gebruikelijk dat je betaald wordt om een training te volgen. Zo niet in de trainingen van Libre. Libre vraagt ook een investering van de deelnemers zelf en doet daarmee een appèl op hun interne motivatie. We vragen vóór de training namelijk naar het formuleren van motivatie en leerdoelen (het niet vantevoren inleveren hiervan betekent uitsluiting van deelname). Ook verwachten we een 100% aanwezigheid en zijn de deelnemers zelf verantwoordelijk voor eventuele kosten voor vervoer en overnachtingen. Ze ervaren tijdens deze training hoe waardevol deze eigen investering is. Ze realiseren zich dat externe motivatie niet de enige vorm van motivatie is en dat interne motivatie mogelijk een veel sterkere prikkel is om je te binden. Ze trekken zelf de conclusie wat dit betekent voor het werken met vrijwilligers in hun organisaties.
• Het besef dat veel staat en valt met persoonlijk, face-to-face contact. Zowel bij de werving van de deelnemers als bij het maken van afspraken. Ze realiseren zich nu dat communicatie zich afspeelt op zowel het verbale als het non-verbale vlak. Tegelijk met het verkrijgen van deze kennis komt ook het besef dat veel misverstanden en onduidelijkheden ontstaan als er ‘ruis’ op de communicatielijn zit. Een voorbeeld daarvan is onduidelijke ‘adressering’: het is niet duidelijk voor wie een bepaalde boodschap bedoeld is, als er geen naam/”adres” genoemd wordt en de zender van de boodschap geen oogcontact maakt met de ontvanger ervan.
• Voor goed leiderschap zijn goede communicatie en het denken in andere oplossingen dan de gebruikelijke, van essentieel belang.
• De deelnemers concluderen dat ze elkaar nodig hebben om het geleerde goed in praktijk te kunnen brengen en daartoe regelmatig contact met elkaar moeten hebben. “We kunnen elkaar bijvoorbeeld ondersteunen door feedback te vragen aan elkaar en met elkaar mee te denken over oplossingen ten aanzien van werkgerelateerde problemen”.
• NGO’s geven vaak aan dat een tekort aan financiële middelen hun probleem is. Tijdens de training merken de deelnemers op dat het grootste probleem in wezen veroorzaakt wordt door een gebrek aan goed leiderschap: “Geld is niet de oplossing voor de dagelijkse problemen in onze NGO’s: goed leiderschap wel”.

Maar dat waren niet de enige inzichten van deze geweldige groep. Hieronder volgen nog een aantal uitspraken van de deelnemers:

• “Als we slimmer gebruik van elkaar maken, kunnen we bijvoorbeeld besparen op overheadkosten en meer op de werkvloer realiseren”.
• “Met alleen theoretische kennis vergaren komen we niet tot veranderingen, wel door het opdoen van ervaringen en feedback daarop krijgen”.
• “Het zou goed zijn als ook de besturen van de deelnemende organisaties mee zouden doen aan de training”.
• “Het is een training die juist ook waardevol kan zijn voor anderen binnen de organisatie en ook voor de einddoelgebruikers, in het bijzonder voor hen die mogelijk door omstandig-heden minder kansen hebben gehad om verder te leren. Dit zijn vaak de mensen die op alle fronten al minder kansen hebben gekregen, zoals minder onderwijs, minder trainingen, minder (inter)nationale contacten. Hiervoor is een (co-)trainer nodig die de lokale taal spreekt. Tegelijk is het ook aan ons om de ambassadeursrol op te pakken en zelf het goede voorbeeld te geven waardoor anderen van ons kunnen leren. Het zou mooi zijn als we in de toekomst Libre daar niet meer voor nodig hebben”.
• “Goed leiderschap in je NGO betekent ook goed leiderschap in je familie. Dit betekent dat we het geleerde ook binnen onze familie in praktijk kunnen cq moeten brengen”.

En wat waren de mooie inzichten voor de trainer?

Ik vond het fantastisch om, dankzij deze groep, tot een mogelijke oplossing te komen voor het probleem rondom vrijwilligers, namelijk door samen ‘out-of-the-box’ te denken: ik met mijn westerse kennis en achtergrond, zij vanuit hun lokale expertise en ervaring. Normaal gesproken ruim ik altijd minimaal een halve dag in om de deelnemers te laten kennismaken met wat intervisie voor hen kan betekenen. De vorm die ik daarvoor gebruik, is een eenvoudige vorm van intervisie. Eén iemand brengt een werkprobleem in, vervolgens stellen de anderen vragen om het probleem scherp te krijgen, en dragen zij mogelijke ideeën aan die de inbrenger van het probleem verder zou kunnen helpen. De laatste stap is: wat spreekt je aan en wat heb je verder nog nodig om het uit te kunnen voeren.
Nu ontstonden er -door verschillende antwoorden te combineren- creatieve ideeën over hoe de organisaties zouden kunnen samenwerken in een soort consortium. Daarbinnen zou het probleem van het vinden en binden van vrijwilligers kunnen worden opgelost. Zo zouden er stageplaatsen kunnen worden aangeboden aan pas afgestudeerden in de vorm van vrijwilligerswerk. Die zouden binnen het consortium kunnen rouleren om zo bredere maatschappelijke-, werk- en praktijkervaring op te doen, en daarvoor een certificaat krijgen.
Ook voor het gebrek aan financiële middelen zou het consortium een oplossing kunnen bieden. Binnen de aangesloten organisaties zou de inzet van geldstromen mobiel kunnen zijn. Zo kunnen op de ene plek in het consortium inkomsten worden gegenereerd, waarmee op een andere plek investeringen worden gedaan. Zo’n intensieve samenwerking betekent een bundeling van de krachten van de verschillende NGO’s. Deze ideeën neem ik mee naar een volgende training.

Ze hebben het goed begrepen in Bukoba!