Verslag groep 99 en follow-up groep 80.1, 81.1, 64.1

Tanzania, Arusha

Trainingsdata: 1- 5 augustus 2016
Follow-up 80.1, 81.1, 64.1: 28-29 juli 2016

Door Marieke de Boer

Tanzania

Een vogel blauwer dan we in Nederland ooit zien, is het bewijs dat we niet alleen in een ander land, maar ook op een ander continent zijn aangekomen. Kwart voor tien ’s ochtends en op de stoep van Kilimanjaro International Airport in Tanzania lijkt het zo rustig als in een verlaten park. Na de hectiek van de voorbereidingen en de opwinding dat ‘het’ nu echt gaat beginnen, is het onvoorstelbaar stil.

‘Het’ is mijn eerste buitenlandse reis voor Libre, ‘het’ is de ontmoeting met de leiders van de Community Organizations die ik alleen nog van papier ken en ‘het’ is middenin de samenleving van Arusha wonen en werken voor anderhalve week. Extra bijzonder is dat mijn dochter Mila is meegereisd. Ze gaat meelopen met het programma en daarna gaan we samen op vakantie in dit groene land en zullen we veel meer van deze blauwe vogels zien.

De twee straatjes naar mijn werk

Ik ben direct verliefd op de twee straatjes die we elke dag vanuit onze slaapplaats doorlopen om bij Vision For Youth te komen; de plek waar we zullen trainen. Als ik alleen al hier twee weken zou mogen verblijven, zou ik ogen, oren en handen tekort komen. Ik loop ‘live’ tussen alle beelden die ik van Afrika heb en ontmoet mensen die graag en gemakkelijk contact maken. Veel kleine winkels naast elkaar, mensen in kleurrijke kleding, zo nu en dan vrouwen met manden en emmers op hun hoofd, mensen met fietsen vol bossen bananenbladeren of goederen. Véél mensen vooral… Kinderen die ons “mzungu, mzungu” naroepen en “how are you”, die heel graag een hand geven en in het Engels willen praten. Veel hartelijke groeten over en weer: mambo – poa, vipi – savi; verschillende manieren om te vragen hoe het met je gaat en te zeggen dat het goed gaat. Begroeten gebeurt met aandacht. Ik wist tevoren van de gewoonte af en geniet er ter plekke van.

Een co-trainer, een assistent en ik

Violet Ayoub is een zeer ervaren projectcoördinator, die de training al meermalen heeft georganiseerd. Ze combineert stevigheid met zachtmoedigheid. Daarnaast is ze deze keer ook co-trainer. De deelnemers vinden dat fantastisch, een Tanzaniaanse als trainer. Ze zijn trots op haar – ‘ze lijkt wel een CEO, een mzungu, ik dacht vooraf dat ze heel groot zou zijn’. De wens om de Libre-programma’s helemaal zelf binnen Tanzania te gaan organiseren en geven, klinkt regelmatig door tijdens de trainingen.

Als trainer verkeer ik in een luxe positie, met zowel een co-trainer als een ‘assistent’. Mila maakt foto’s, ondersteunt met de klusjes die er altijd zijn, is soms deelnemer en geeft rake feedback. Als student politicologie vult ze me aan als we met de groep praten over de behoefte van internationale sponsoren. Aan het eind van de dag bespreken we met z’n drieën de groepsprocessen en hoe wij het zelf gedaan hebben als begeleider.

Ontbijt

“Wij kunnen dat: vreedzaam naast elkaar leven met zo’n 120 stammen.” Ik hoor de trots van de deelnemer die dit later zal vertellen, in de training. Ook zegt hij blij te zijn met president John Magufuli, die bij zijn aantreden in november vorig jaar heeft beloofd ervoor te gaan zorgen dat alle kinderen voortaan een ontbijt zullen krijgen. “Weliswaar is dit nog niet gerealiseerd; het transport naar veel dorpen is moeilijk, maar waarschijnlijk wel over vijf jaar.” Ontbijt neemt een belangrijke plaats in. Tijdens het programma hebben we om 10.15 uur ’s ochtends een uitgebreide thee, met een zoete aardappel, broodje of ei erbij. Zo weten we zeker dat iedereen een gevulde maag heeft en makkelijker kan leren. Goed geregeld door Violet. Overigens krijgen we, als we buitenshuis eten, meestal teveel. Gelukkig wordt eten dat over is vaak gedeeld met andere mensen.

Petje af voor de Follow-up deelnemers

Hoewel het misschien lastiger lijkt om te starten met een Follow-up als je het programma zelf nog niet gegeven hebt, ben ik er juist heel blij mee. Ik kan zien welk effect het 5- daagse leiderschapsprogramma sorteert in de manier waarop deze leiders hun organisatie aansturen en inspireren. Tot mijn verrassing schieten de tranen in mijn ogen als ik de eerste deelnemer zie voordoen hoe hij zijn werkwijze heeft veranderd na zijn deelname aan de training van vorig jaar. Ongelofelijk, wat een indrukwekkende prestatie. Hij heeft een organisatie in duurzaamheid opgericht. Hij laat zien hoe hij een teamvergadering voorzit en hoe hij zijn mensen bevraagt, ondersteunt en uitnodigt tot het nemen van verantwoordelijkheid. Heel anders dan een opdracht geven en maar hopen dat ’t goed komt. Ik blijf de hele morgen onder de indruk. Zelfs bij de twee mensen die alleen Swahili spreken, kan ik lijfelijk zien en horen dat ze hun stijl van leidinggeven veranderd hebben.

Waar is behoefte aan?

Dat beeld houd ik voor ogen als ik tijdens de 5-daagse, die ik de week erna geef, soms zoek naar de juiste taal en aansprekende voorbeelden, maar ook naar de juiste oren: hoor ik goed wat mensen bedoelen? Volgens de Libre-spelregels ben ik hier niet met een missie, maar ben ik hier om de leiders te ondersteunen bij hún missie. Juist die puzzel, ‘waar hebben jullie iets aan en wat zal ik achterwege laten’ in samenspraak, maakt het programma zo leerzaam voor beide kanten.

Met een bos brandhout op het hoofd in een truck

Een van de deelnemers geeft een treffende metafoor voor een leider die niet delegeert, die niet werkelijk durft te vertrouwen op zijn mensen. Hij vertelt over een man die al een tijd langs de weg loopt met brandhout op zijn hoofd. Tot zijn geluk krijgt hij een lift van een vrachtwagenchauffeur, dat scheelt nogal wat energie. Maar tot verbazing van andere lifters, houdt hij het brandhout op z’n hoofd. Hij wordt zich daar pas van bewust als ze hem erop wijzen – zo gewend is hij eraan om zijn lasten zelf te dragen, dat hij dit niet eens meer opmerkt. Deze metafoor had ik als West-Europese natuurlijk nooit zelf kunnen bedenken.

“Shikamoo mama.” “Marahaba.”

“Gerespecteerde groet, mama”. “Dank je wel.” Als vanzelfsprekend verandert mijn naam tijdens het programma binnen drie dagen van Marieke in ‘mama’ of ‘madam’. Een teken van eerbied. Het past in de cultuur om ouderen en leraren respectvol te behandelen. Daar spreekt een liefdevolle benadering uit en het maakt ook duidelijk hoe lastig het kan zijn om als jongere leider je plek in te nemen. Want als je vanuit een respectvolle gewoonte ouderen voor laat gaan, kom je pas later aan bod met je ideeën –of zelfs helemaal niet. Of als je als oudere gewend bent om zelf het voortouw te nemen en altijd gevraagd te worden naar je oordeel, is het knap lastig om te blijven zitten en te luisteren.

De leeftijd van de deelnemers ligt tussen de vijfentwintig en eenenzestig jaar, er zijn zeven mannen en vijf vrouwen. We bespreken wat iemand tot een leider maakt: leeftijd, traditie, geslacht, maar natuurlijk ook visie, opleiding, gekozen worden… Dat verruimt de mogelijkheden binnen de groep om het eigen leiderschap anders in te vullen – soms. Als de groep tijdens een oefening een leider kiest, wordt een jonge vrouw naar voren geschoven -ook gekozen door een aantal ouderen.

Dit soort stappen, de energie die dagelijks een aantal keer uitbarst, het zachte doorzettingsvermogen om nog een keer te zeggen wat je te zeggen hebt… ik heb er alle vertrouwen in dat ook deze leiders binnen hun community een nog groter verschil gaan maken.

En ’t klopt niet dat ik het zo zeg, maar ik doe ’t toch:
‘Shikamoo groep 99!’